اتحادیه اقتصادی اوراسیا(EAEU) طی توافقی میان کشورهای بلاروس، قزاقستان، روسیه، ارمنستان و قرقیزستان تاسیس شده است. پیمان میان این کشورها در سال 2014 به امضا رسید و از ابتدای سال 2015 لازم‌الاجرا شد. براساس این پیمان، تعرفه گمرکی در تجارت کالایی بین اعضای اتحادیه صفر است و اعضای اتحادیه، تعرفه خارجی مشترکی برای کالاهایی که از خارج اتحادیه وارد می‌شوند، اعمال می‌کنند. موافقتنامه تجارت ترجیحی بین ایران و اتحادیه اوراسیا نیز پنجم آبان ماه سال 1398 اجرایی ‌شده است. مطابق این موافقت نامه 502 قلم کالای صادراتی از ایران به کشورهای عضو این اتحادیه، مشمول تخفیف در تعرفه گمرکی به میزان 25 تا 100 درصد می‌شوند.

علی رغم فرصت بسیار مناسب پیش آمده از این بابت، این نکته را از نظر دور نداریم که بازرگانان ایرانی کارنامه مطلوبی در بهره‌گیری از فرصت‌های مشابه ندارند. از ورود آسان و موفق اولیه به بازار همسایه‌های شمالی پس از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی در سال‌های دورتر گرفته تا ناتوانی در بهره‌برداری از فرصت‌های پیش‌آمده در بازار پس از تلاطم‌های سیاسی رخ داده میان روسیه با کشورهای اروپایی و ترکیه در سال‌های نزدیکتر و یا تامین نیازهای قطر پس از بحران سیاسی با همسایگانش.نباید از این نکته غفلت کنیم که در کشور ما به دلایل ریشه‌ای و گوناگون، تولید، رویکرد صادراتی ندارد و عمدتا معطوف به تامین نیازها مصرف داخلی است.

کالای صادراتی کالایی است که بتواند حداقل در میان‌مدت در بازار هدف با سایر عرضه‌کنندگان رقابت کند و ضمن حفظ و بلکه ارتقاء سطح کیفی، نه تنها افزایش قیمت نداشته باشد، بلکه در مواقع لزوم انعطاف قیمتی هم داشته باشد. اما به دو دلیل عمده در حال حاضر، تحقق چنین هدفی دشوار است: اول، وجود تورم بالا و مزمن در طی یک دوره بلندمدت 50 ساله که به‌طور اتوماتیک قیمت تمام شده کالای ایرانی را بالا می‌برد، از حاشیه سود تولیدکننده می‌کاهد و قدرت رقابت را از بین می‌برد، نکته حائز اهمیت در این زمینه این است که تولیدکنندگان و صادرکنندگان ایرانی کنترلی بر این موضوع ندارند. دوم، کوچک مقیاس بودن اکثر بنگاه‌های تولیدی و بازرگانی ایرانی بخصوص در حوزه صنایع غذایی است که موجب می شود آنها  در انجام تحقیقات بازاریابی حرفه ای، اجرای برنامه‌های پیش‌برد فروش، ایجاد شبکه‌های فروش در بازارهای هدف، توان فروش اعتباری، مقاوت در برابر نکول از پرداخت مشتریان و در یک کلام آنچه باعث تاب‌آوری در بازار می‌شود، قدرت رقابتی مورد انتظار را نداشته نباشند. حال که تولیدکنندگان و صادرکنندگان ایرانی روی شاخص های کلان اقتصادی مانند تورم کنترلی ندارند لازم است بر روی گروه دوم بیشتر متمرکز شوند و باتشکیل شرکت های تخصصی مدیریت صادرات راه را برای صادرات موفقیت آمیز و تخصصی به بازارهای منطقه اوراسیا هموار سازند.

در همین راستا کاوه زرگران عضو اتاق بازرگانی تهران در مصاحبه با اگزیم نیوز عنوان کرد: اتحادیه تجاری اوراسیا بازار بسیار بزرگی به ارزش حدود 40 میلیارد دلار در حوزه صنعت غذایی است اما باید توجه داشته باشیم نظارت ها و استانداردها واردات کالای شان نسبتا برای کالاهای ایرانی سخت گیرانه محسوب می شود و باتوجه به بزرگی این بازار، کشورهای مختلف جهان سعی می کنند به روش های مختلف سهم قابل توجهی از مصرف مواد غذایی و کشاورزی بازار اوراسیا را بدست بیاورند پس از لحاظ رقابت هم ما شاهد رقابت بالایی در این بازارها هستیم. به عنوان مثال کشورهای رقیب ما در بازار اوراسیا به صادرکنندگان خود انواع یارانه های صادراتی پرداخت می کنند تا قیمت تمام شده محصولات شان در بازار منطقه معقول شود.

این عضو اتاق بازرگانی تهران با اشاره به لزوم گذار از صادرات سنتی به صادرات حرفه ای برای بازارهای اوراسیا، گفت: لذا برای صادرات به اتحادیه تجاری اوراسیا به یک رویکرد حرفه ای و صادرات محور نیاز داریم تا بتوانیم نیازهای بازارهای اوراسیا را بسنجیم و برای تامین این نیازها کالاهایی با مشخصات و ویژگی های مورد نظر تولید نماییم. با توجه به شرایطی که در برخی از حوزه های صنایع غذایی کشور ما وجود دارد و تامین مصرف نیاز و داخل کشور به صادرات اولویت داده شده خیلی نمی توانیم به صادرات موفق و با بازده مطلوب به اتحادیه تجاری اوراسیا خوشبین باشیم.

زرگران در ادامه افزود: برای توسعه صادرات به اتحادیه تجاری اوراسیا باید کیفیت کالاهای مان مطابق با استانداردهای مصرفی اوراسیا باشد و در عین حال قیمت تمام شده برای مصرف کننده نیز باید معقول و مناسب باشد به عنوان مثال در مورد صادرات مرغ، مصرف کنندگان در اورسیا سایز مرغ ایرانی را نمی پسندند، سایز استاندارد مصرف مرغ در اتحادیه تجاری اوراسیا 1200 گرم است و سایز مرغ ایرانی با ذائقه و سلیقه مصرفی آنها مطابقت ندارد.

محمد پورسردار