اقتصاد ایران در شرایط فعلی نیازمند سرمایه‌گذاری خارجی، تأمین سریع منابع مالی، استفاده از خطوط اعتباری بانک‌های تجاری و بانک‌های توسعه‌ای بین‌المللی برای ایجاد زیرساختهای اقتصادی، تأمین تجهیزات و ماشین‌آلات مورد نیاز بخش‌های تولیدی است. این مهم در جداول مربوط به الزامات تحقق اهداف برنامه ششم توسعه در ماده (۴) بدین ترتیب لحاظ شده است که بر اساس آن تأمین مالی خارجی به طور متوسط سالانه ۶۵ میلیارد دلار و معادل ۲۵.۳ درصد کل منابع است. این رقم شامل تأمین منابع مالی خارجی تا متوسط سالانه ۳۰ میلیارد دلار از خطوط اعتباری بانک‌های خارجی در قالب تأمین مالی خارجی (فاینانس) خودگردان، ۱۵ میلیارد دلار به شکل سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی و ۲۰ میلیارد دلار قراردادهای مشارکتی خارجی می‌باشد.

در سال ۱۳۹۵ و با تشکیل ستاد فرماندهی اقتصادی مقاومتی، پروژه جلب ۷ میلیارد دلار و جذب یک میلیارد دلار سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی در سال ۱۳۹۵ نیز برای سازمان سرمایه‌گذاری تعریف شد که در تطابق با بندهای ۹، ۱۰ و ۱۲ سیاست‌های کلی اقتصاد مقاومتی ابلاغی از سوی مقام معظم رهبری است. متعاقب برجام نیز در سال ۱۳۹۶ نیز پروژه‌های «جلب پانزده میلیارد دلار سرمایه‌گذاری خارجی» و «افزایش سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی به منظور گسترش بهره‌وری دانش‌بنیان حوزه‌هایی که قابلیت جذب بالا دارد»، «معرفی ظرفیت‌ها و فرصت‌های متقابل اقتصادی و سرمایه‌گذاری ایران و خارج برای جلب مشارکت فعالان خارجی و داخلی»، «اخذ تسهیلات مالی خارجی تا سقف ۲۰ میلیارد دلار در جهت تأمین مالی طرح‌های تولیدی و عمرانی بخش‌های دولتی و خصوصی کشور» از سوی ستاد فرماندهی اقتصاد مقاومتی برای اجرا به دستگاههای مربوطه ابلاغ شد.

وضعیت سرمایه‌گذاری خارجی در سالهای دهه 1390 شمسی را می‌توان به سه دوره تقسیم کرد، دوره اول مربوط به سال‌های ۱۳۹۰ تا ۱۳۹۲ است که تحریم‌های بین‌المللی علیه کشورمان تشدید شد در این سال‌ها سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی مصوب از ۹۴۷ میلیون دلار در سال ۱۳۹۰ به ۳۸۸ میلیون دلار در سال ۱۳۹۱ رسید. دوره دوم را می‌توان از نیمه دوم سال ۱۳۹۲ که مصادف بود با روی کار آمدن دولت یازدهم، تشریح کرد. این دوره با مذاکرات بین نمایندگان جمهوری اسلامی ایران و کشورهای ۵+۱ شروع شد و تا نهایی شدن توافق هسته‌ای در ماههای پایانی سال ۱۳۹۴ ادامه یافت. در این دوره سرمایه‌گذاری خارجی مصوب از ۷۲۲ میلیون دلار در سال ۱۳۹۲ به ۶۷۱۱ میلیون دلار در سال ۱۳۹۴ رسید. میزان سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی مصوب (سرمایه‌گذاری جلب شده) به ۷۱۴۸ میلیون دلار در سال ۱۳۹۵ و ۱۰۷۲۹ میلیون دلار در سال ۱۳۹۶ رسید.

در دوره سوم  به دنبال خروج امریکا از برجام و بازگشت مجدد تحریم‌ها و تهدید مقامات امریکایی علیه شرکت‌هایی که قصد مراوده و تجارت با ایران داشته‌اند، کل سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی مصوب از ۱۰۷۲۹ میلیون دلار در سال ۱۳۹۶ به رقمی معادل ۵۰۰۰ میلیون دلار در سال ۱۳۹۷ تنزل پیدا کرد، با تداوم شرایط موجود کشور در شش ماهه اول سال ۱۳۹۸ این میزان سرمایه‌گذاری به ۱۴۰۰ میلیون دلار کاهش یافت.

در همین راستا در فروردین سال 1399 عضو هیات سرمایه‌گذاری خارجی از تصویب 40 طرح به ارزش 700 میلیون یورو از سوی هیات سرمایه‌گذاری خارجی خبر داد و گفت: بخشی از ارزهای این سرمایه‌گذاران طی ماههای گذشته وارد ایران شده است.

سید حسین سلیمی در گفتگو با خبرنگار اگزیم نیوز با اشاره به تصویب 40 طرح سرمایه‌گذاری خارجی طی روزهای گذشته گفت: کشورهای اروپایی بسیاری، طرح‌های خود را برای سرمایه‌گذاری در ایران ارایه کردند که خوشبختانه مورد موافقت هیات سرمایه‌گذاری خارجی قرار گرفت.

نماینده اتاق بازرگانی ایران در هیات سرمایه‌گذاری خارجی با بیان اینکه بررسی 40 طرح مورد تقاضای سرمایه‌گذاران خارجی که قرار بود در اسفندماه سال 98 مورد بررسی قرار گیرد، به دلیل شیوع ویروس کرونا و لغو جلسات هیات سرمایه‌گذاری خارجی، به فروردین ماه امسال موکول شده بود، افزود: بر این اساس بالغ بر 700 میلیون یورو طرح در قالب این 40 سرمایه‌گذاری خارجی به تصویب رسید که امیدواریم به مرحله اجرایی و عملیاتی نزدیک شده و سرمایه‌گذاران بتوانند مبالغ ارزی مرتبط با آن را به کشور وارد کنند.

وی تصریح کرد: بخشی از این مبالغ ارزی طی ماههای گذشته خوشبختانه وارد کشور شده است و هم اکنون کارهای ابتدایی انجام سرمایه‌گذاری‌ها و خطوط تولیدی مستقر شده‌اند.

سلیمی با اشاره به جذابیت های اقتصاد ایران برای سرمایه گذاران خارجی گفت: باوجود تمام مشکلات اقتصادی که در ایران داریم و حتی موضوع کرونا هنوز داوطلبانی  برای ورود سرمایه گذاری به ایران وجود دارد که عمده دلیل آن می توان به مواد اولیه فراوان در کشور، گاز و برق ارزان قیمت، نیروی کار تحصیل کرده و ماهر اشاره کرد. البته باید توجه کنیم که تصویب این مبلغ به معنای اجرایی و عملیاتی شدن آن نیست در حال حاضر صرفا مجوز انجام فعالیت صادر شده است در طی زمان باید ببنیم چند درصد از این مبلغ محقق خواهد شد زیرا تجربه نشان داده است برخی از سرمایه گذاران در طی شروع کار و در مراحل دیگر دچار مشکلاتی می شوند و در نهایت سرمایه خود را از کشور خارج می کنند پس نتیجه تصویب 700 میلیون دلار سرمایه گذاری خارجی را تا 6 ماه دیگر مشاهده خواهیم کرد، طبق قوانین ایران اگر اینها تا شش ماه سرمایه خود را به ایران نیاورند مجوزشان باطل می شود.سالهای قبل اتفاق می افتاد که 6 میلیارد دلار درخواست سرمایه گذاری تصویب می شد ولی در نهایت حدود یک و نیم میلیارد دلار آن محقق می گردید، پس بحث سرمایه گذاری خارجی زمان بر است  و ما باید در طی زمان نتایج آنرا مشاهده کنیم.

عضو هیات سرمایه‌گذاری خارجی اصلی ترین مانع جذب سرمایه گذاری خارجی را مساله تحریم ها دانست و مطرح کرد: در حال حاضر اصلی ترین مانع جذب سرمایه گذاری های خارجی به کشور تحریم های آمریکا است به طور مثال سرمایه گذار خارجی که می خواهد در ایران سرمایه گذاری کند قسمتی را نقدا باید وارد کند بخش دیگری را ماشین آلات و بعضی مواقع مواد اولیه به داخل کشور منتقل می کند در بحث انتقال موارد فوق با تحریم ها مواجه می شوند در بحث نقل و انتقالات مالی و پولی با تحریم های بانکی مواجه می شوند زیرا بانک های ایرانی به سیستم سوئیفت وصل نیستند و سرمایه گذاران خارجی نمی توانند سرمایه خود را به داخل ایران منتقل کنند از طرف دیگر اگر بخواهند سود حاصل از فروش محصولات شان را از ایران ببرند بازهم دچار مشکل می شوند، در بحث ماشین آلات بخصوص ماشین آلات تولید فرآورده های غذایی و دارویی مشکل تحریمی کمتری داریم ولی اگر غیر از این موارد باشد بازهم با مشکلاتی مواجه خواهند شد، همین مشکلات تحریمی موجب می شود سرمایه گذاری عمده ای به ایران جذب نشود و سرمایه گذاریهای جذب شده به اقتصاد ایران در مقیاس چند میلیون دلار قرار بگیرد.

وی در ادامه افزود: بطور مثال علت خروج توتال از ایران چه بود؟ زیرا در ایران حدود دو و نیم میلیارد دلار سرمایه گذاری کرده بود ولی در آمریکا بیش از 250 میلیارد دلار سرمایه داشت مشخص است که وقتی دولت آمریکا تحریم وضع می کند و می گوید یا اینجا یا آنجا یعنی اشخاص حقیقی و حقوقی که در ایران سرمایه گذاری کرده اند دیگر نمی توانند در آمریکا سرمایه گذاری کنند و پس توتال هم مجبور به خروج از ایران شد یا در بحث ویزا، افرادی که به ایران مسافرت می کنند در ورود به آمریکا دچار مشکلاتی می شوند. موارد تحریمی خارج از کنترل ما روی جذب سرمایه گذاری های خارجی تاثیر گذار بوده است بااینکه قوانین و مقررات کشور ما کاملا برای جذب سرمایه گذاری های خارجی آماده است.

محمد پورسردار