ابراهیم نکو، عضو کمیسون اقتصادی مجلس نهم، درگفت‌وگو با "اگزیم نیوز" معتقد است که دولت‌ها در مواجهه با اخذ مالیات بر ارزش افزوده، تنها به برخی از اهداف خود رسیده‌اند. او می‌گوید: "در شرایط فعلی، قانونی باید به تصویب برسد که جامعه را تحت فشارهای مضاعف قرار ندهد؛ بلکه ارزش افزوده به گونه‌ای بتواند اخذ شود که مردم با دریافت خدمات ناشی از آن احساس رضایت کنند."

نکو گفت: مالیات بر ارزش افزوده موضوعی منحصر به اقتصاد ایران نیست. در عمده کشورها ضمن تصمیمات حساب‌شده‌ای چنین مالیاتی از عموم جامعه اخذ می‌شود. در کشورهای توسعه یافته دولت‌ها توانسته‌اند در مقابل دریافت مالیات، آثار مثبت آن را متوجه زندگی مودیان مالیاتی نمایند. نتایج اخذ مالیات در چنین کشورهایی در بخش‌های تولید و اشتغال و رفاه جمعی به وضوح ملموس است.

او ادامه داد: قانونگذار این نوع مالیات را تعریف کرده است و روند افزایش این نوع از مالیات کاملا مشخص گردیده. اما حقیقت این است که ما هنوز به اهداف مالیات بر ارزش افزوده دست نیافته‌ایم؛ چرا که به عنوان نمونه شاهد گلایه اصناف گوناگون و همچنین تحمیل فشار اقتصادی بر مصرف‌کننده نهایی هستیم. بر این اساس باید از آثار منفی این نوع مالیات صحبت کنیم. به عنوان مثال در حوزه طلا و جواهرآلات هنگام خرید و فروش، ارزش افزوده‌ای دریافت می‌شود که فشارهایی را اقتصاد خانوارها ایجاد نموده است.

دبیر کمیسیون مجلس نهم شورای اسلامی تصریح کرد: برای رفع این مشکلات باید جلساتی با اصناف و مجلس و مقامات دولتی برگذار شود تا بتوانند ارزش افزوده را در برخی مصادیق بازتعریف کنند و اینگونه بر مصرف‌کننده فشار اقتصادی وارد نشود. در این شرایط تعداد بیشتری کالا خریداری می‌شود و رونق هم در کشور پا می‌گیرد. اگر دریافت مالیات بر ارزش افزوده مانع از ایجاد سود در خرید و فروش‌ها شود، کاهش تبادلات کالارخ خواهد داد. این یعنی سود و رشد کمتر که برای اقتصاد مفید نیست.

او افزود: البته باید بگوییم که ضمن اجرایی شدن قانون دریافت مالیات بر ارزش افزوده، برخی از اهداف نیز کسب شد. از جمله‌ی این اهداف کسب درآمد برای دولت بود. با این اوصاف فشارهای بیرونی از جمله تحریم‌ها، اقتصاد ایران را در تنگنا قرار داد و آثار مثبت کمتری از مالیات بر ارزش افزوده عائد دولت و جامعه شد.

وی در پاسخ به این سوال که آیا درآمدهای ناشی از اخذ مالیات بر ارزش افزوده آنگونه که باید هزینه شده‌اند یا خیر، تصریح کرد: در بودجه سالیانه کشور دو بخش درآمدها و هزینه‌ها پیش روی دولت قرار دارد. وقتی این درآمدها درست حاصل شود، سرجمع این درآمدها، سرجمع هزینه‌ها خواهد شد. اما وقتی در بخشهایی از درآمدهای دولتی مشکلاتی ایجاد شود، مشخصا در خصوص هزینه‌ها نیز دولت با مشکل مواجه می‌شود. در چنین شرایطی توازن درآمدی دولت به هم می‌خورد و محل هزینه‌ها از جمله فعالیت‌های عمرانی و خدماتی از تعادل خارج خواهند شد. دولت برای حل این معضل مجبور است که برخی از وظایف خود از جمله کارهای عمرانی را کنار بگذارد. لذا شاهد این هستیم که درآمدهای مالیاتی در بخش‌هایی غیر از بخشهای عمرانی هزینه خواهند شد. اعتراض به کارآمدی دولت و مجلس از جمله شواهد چنین مشکلی است. نتیجه چنین تصمیماتی و هزینه درآمد مالیاتی در بخشهایی غیر از عمران و اشتغال و ... را باید در بیکاری، نبود رفاه جمعی و آبادانی ناقص مشاهده کرد.

نکو گفت: هزینه‌های جاری از جمله هزینه‌هایی هستند که باید صورت بگیرند. حقوق کارمندان، هزینه‌های دستگاه‌ها و ... از جمله هزینه‌های جاری کشور هستند که باید اعمال شوند. اگر این هزنیه‌ها صورت نگیرد، جامعه با مشکلات اساسی مواجه خواهد شد. متاسفانه بخش اعظمی از درآمدهای دولت صرف امورات جاری دولت می‌شود. به این موضوع وقتی کسری بودجه هم اضافه شود، تقریبا می‌توان گفت با سر به سر شدن هزینه‌های جاری روبرو می‌گردد. لذا متاسفانه هنوز در اخذ مالیات‌ها و مالیات بر ارزش افزوده، با مشکلاتی مواجه هستیم. به این مشکل باید موضوع فرارهای مالیاتی را هم اضافه کنیم که درآمدهای حاصل از مالیات بر ارزش افزوده را تحت‌الشعاع قرار می‌دهند.

او ادامه داد: در حال حاضر حدود 40 هزار میلیارد تومان فرار مالیاتی در کشور وجود دارد که تقریبا رقمی معادل یک چهارم درآمد نفتی کشور است. اگر به درستی این مالیات اخذ شود، می‌توان کسری بودجه مربوط به درآمدهای نفتی کشور را جبران نمود. از سویی یارانه پنهانی هم به بخش‌هایی صورت می‌گیرد که این میزان هم رقم سنگینی است. دولت‌ها باید در بودجه کشور و اصلاح ساختاری بودجه، با فوریت به اصلاح نظام مالیاتی بپردازد.

وی در پاسخ به سوال دیگر خبرنگار "اگزیم نیوز" مبنی براینکه برای دریافت مالیات بر ارزش افزوده‌ی عادلانه که هم اصناف و هم مردم از آن رضایت داشته باشند، باید چه اصلاحاتی در نظام مالیاتی صورت بگیرد، ابراز داشت: اکنون که مصرف‌کنندگان با مشکلاتی مواجه هستند و خرید آنها به شدت افت پیدا کرده، باید مالیات بر ارزش افزوده به گونه‌ای تصحیح شود که برای مدتی از فشارهای وارده به مردم و مصرف‌کنندگان و قشر کم توان جامعه کاسته شود. اگر دولت بخواهد از مالیات بر ارزش افزوده چشم‌پوشی نماید و احساس کند که این خوشایند مردم خواهد بود، نباید فراموش کند که از سمت دیگر در کسب درآمدها با مشکلاتی مواجه است. به نظر من در شرایط فعلی، قانونی باید به تصویب برسد که بتواند جامعه را تحت فشارهای مضاعف قرار ندهد؛ بلکه ارزش افزوده به گونه‌ای بتواند اخذ شود که مردم با دریافت خدمات ناشی از آن احساس رضایت کنند.