گردشگری را یک صنعت می‌دانند. درست مثل صنعت نفت، صنعت گاز و پتروشیمی. در ایران نیز شاهد فعالیت چنین صنعتی هستیم؛ این صنعت پتانسیل عظیمی در رفع کسری بودجه دارد در حدی که محمدحسین جبل‌عاملی، اقتصاددان و استاد دانشگاه در گفت‌وگو با "اگزیم‌نیوز" عنوان می‌کند که این صنعت می‌تواند 5 تا 7 درصد کسری بودجه دولت را جبران کند. اما چرا به این مساله کم اهمیتی می‌شود؟ گفت‌وگوی کوتاه اگزیم‌نیوز با دکتر جبل‌عاملی را در اینباره بخوانید
در دوران رکود و تورم به‌سر می‌بریم. به نظر شما صنعت گردشگری چه کمکی می‌تواند جهت رفع مشکلات پیش آمده در اقتصاد کشور داشته باشد؟
گردشگری را از دو جنبه می‌توان مورد بررسی قرار داد. یک جنبه حوزه توریست داخلی است؛ جنبه دیگر نیز به ورود توریست به کشور باز می‌گردد. در همین دوران رکود و تورم هم می توانیم از جذب گردشگر، نهایت بهره را ببریم. اکنون ما شاهد کاهش ارزش پول ملی در مقابل ارزهای خارجی هستیم. به همین دلیل از سفرهای ایرانیان به خارج کشور کاسته شده است. پیشتر یک سفر خارجی اگر 2 میلیون تومان هزنیه داشت، اکنون با 7 میلیون تومان باید به فرجام برسد. بسیاری از خانوداه‌ها توان این سفر را ندارند، لذا اولویت خود را تغییر داده‌اند و از سفر خارجی به سفر داخلی گرایش داشته‌اند. بنابراین باید گفت در زمینه سفر داخلی شاهد شکل‌گیری یک پتانسیل بزرگ هستیم.
اما ما با مشکلاتی مواجهیم و از این پتانسیل بخوبی استفاده نکرده‌ایم. اگر دقت کنیم مردم به سمت بوم‌گردی و اقامت در کلبه‌ها تمایل زیادی از خود نشان می‌دهند. چراکه هتل‌ها گران و محدود هستند. با این وصف نیاز سفر هنوز وجود دارد. در این جریان عرضه و تقاضا، هنوز فرایند تقاضا از بین نرفته است و سفر داخلی جایگزین سفر خارجی شده است. لذا می‌توان گفت این شاخص به عنوان "گردشگری داخلی" رشد خواهد کرد.
از طرفی به دلیل تفاوت نرخ ریال با ارزهای خارجی، ایران برای توریست خارجی، مقصدی ارزان قیمت محسوب می‌شود. در حال حاضر شرایط خوبی در این زمینه ایجاد شده است. اگر قبلا توریست خارجی ضمن سفر به ایران 2 هزار دلار هزینه می‌کرد ، اکنون شاید با 500 تا 1000 دلار این سفر را تجربه می‌کند. البته درست است که شاید ما در حد استانداردهای بین‌المللی نباشیم؛ با این اوصاف به لحاظ کیفیت خوراک، جاذبه‌های گردشگری، سفر ارزان و مسائلی از این قبیل، امتیازات بسیار مناسبی را دارا هستیم. ما جزو یکی از پرجاذبه‌ترین کشورها در سطح دنیا محسوب می‌شویم. بنابراین میتوانیم درآمد خوبی از این بازار کسب کنیم. به شرط اینکه بازاریابی خوبی صورت بگیرد. باید در ابتدا برای جذب توریست مقداری هزنیه و سرمایه‌گذاری شود. باید شرایط ایران را بتوانیم به دیگران معرفی کنیم تا کلیت جذب توریست اجرایی شود.
با توجه به مسایلی که بدان اشاره داشتید، آیا گردشگری می‌تواند در رفع بیکاری و ایجاد اشتغال نقش پررنگی ایفا کند؟
بله؛ مشخصا اینگونه است. البته نباید فراموش کنیم که گردشگری یک شغل نیست. اما ضمن حضور یک گردشگر، بسیاری از شغل‌ها پا می‌گیرند. بحث اقامتگاه‌ها، بحث خوراک، خرید صنایع دستی و ...می‌تواند در ایجاد شغل، دخالت مستقیم و غیر مستقیم داشته باشد. به هر حال کسانی باید در کشور فعال باشند تا نیاز گردشگر رفع شود. گردشگران خدمات می‌خواهند و ما میتوانیم ضمن رفع نیاز و خواسته آنها، درآمد و شغل ایجاد کنیم. اما با این وصف هنوز با مشکلاتی مواجه هستیم. هر چند که فعالیت‌هایی در حال شکل گرفتن است، اما بازهم نیاز به فعالیت بیشتری داریم.
دولت باید چه اقداماتی را انجام دهد؟
در این زمینه دولت باید 3 تصمیم اجرایی اتخاذ کند. اول اینکه بسترهای مربوطه را راحت کند. هنوز برخلاف تلاش‌هایی که صورت گرفته، بسترهای لازم برای جذب توریست با مشکلاتی مواجه است. به عنوان نمونه صدور برخی مجوزهای لازم، با مقاومت‌هایی روبرو می‌شود. دولت باید سعی کند این مساله را حل نماید.
موضوع دوم به نظارت باز می‌گردد. معضلی که هنوز در آژانس‌های مسافرتی وجود دارد. هر چند که نظارت‌های دقیقی صورت می‌گیرد، اما بالاخره در جایی شاهد کیفیت پایین خدمات هستیم. لازم است که دولت در این مورد ورود متعادلی داشته باشد. موضوع سوم هم در حمایت دولت از دو گروه ویژه خلاصه می‌شود. حمایت اول باید در جذب گردشگر باشد. بحث‌های مربوط به بازاریابی وظیفه دولت‌ها است. در مالزی، ترکیه و کشورهایی از این قبیل، کمپین‌های بزرگ بازدید، توسط دولت‌هایشان صورت می‌گیرد. دولت ما هنوز آنچنانکه باید به این قضیه نپرداخته است. حمایت دوم در مورد تسهیلات است. دولت در پرداخت تسهیلات حتما تعهدات لازم را انجام دهد که در غیر اینصورت با مشکل رو در رو می‌شویم. در کلان شهرهای ما توسعه هتل کار سختی است. در خصوص مسائل رفاهی و ... نیاز به حمایت دولت داریم. البته در کنار این مشکلات، چندی پیش خبر خوبی شنیدیم که شورای نگهبان تشکیل وزارت گردشگری را بدون مانع دانسته است. ضمن این تصمیم نهایتا شاهد جست و چایک‌تر شدن این حوهز باشیم.
حضور بخش خصوصی را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
ببینید؛ در حال حاضر بخش خصوص حضور نسبتا کمرنگی دارد که این مساله بدون دلیل نیست. بخش خصوصی اگر بداند که بسترها لازم برای این حضور در این صنعت فراهم است و می تواند فعال باشد و دولت از آن حمایت می‌کند، مشخصا شرایط را مناسب می‌بیند و وارد عرصه کار می‌شود و کار را توسعه می‌بخشد. دولت باید حمایت‌های لازم را اجرایی کند.
اشاره به موافقت شورای نگهبان با تشکیل وزارتخانه گردشگری داشتید. از طرفی می دانیم که گردشگری یک صنعت است؛ درست مثل صنعت نفت. لذا دولت می‌تواند از این صنعت کسب درآمد کند و از کسری بودجه خود بکاهد. سوال این است که اگر این وزارتخانه راه‌اندازی شود و در ادامه دولت با حمایت خود دست به درآمدزایی در این حیطه بزند، چه میزان از کسری بودجه دولت از این طریق جبران خواهد شد؟
در سالهای اخیر، درآمد ناشی از ورود گردشگران را حدودا 6 میلیارد دلار برآورد کرده‌اند. برخی نیز این میزان را تا 10 میلیارد دلار دانسته‌اند. شک نکنید که اگر برخی از موانع برداشته شود و بحث بازاریابی در این صنعت جان بگیرد، درآمد ما تا 40 میلیارد دلار می‌تواند رشد کند. تبدیل ایران به قطب گردشگری حلال این پتانسیل را قوی‌تر خواهد کرد. فقط ما با مشکلات استاندارد سازی مواجه هستیم. نبود سرمایه‌گذاری در این راه مشکل‌زا شده است. ژاپن، آمریکا، فرانسه و... در زمینه گردشگری حلال، مشغول سرمایه‌گذاری هستند. این در حالی است که ما به دلیل فرهنگ اسلامی‌مان نیاز به بسیاری از سرمایه‌گذاری‌ها را نداریم. ضمن توجه به این مسایل بدون شک درآمد ما بیش از پیش خواهد شد.
در خصوص سوال شما باید گفت، با توجه به این پتانسیل و میزان بودجه سال 98 و کسری اعلام شده، توان گردشگری ما برای جبران این کسری بودجه در حدود 5 تا 7 درصد است. به عبارتی، صنعت گردشگری کشور این توان را دارد که ضمن ورود جدی دولت، 5 تا 7 درصد کسری بودجه دولت را جبران کند. این بستگی به نوع عملکرد دولت‌ها خواهد داشت که آیا این صنعت را جدی بگیرند یا خیر.
نظر شما