تنها یک روزبه پایان مهلت امریکا در اعمال تحریم علیه اقتصاد ایران مانده اما صاحب نظران معتقدند تمام تحریم های یکجانبه آمریکا پیش از این برعلیه ایران اعمال شده است چرا که ایران در بخش نفت، پتروشیمی، معاملات بانکی و مالی نیز در این مدت با تنگناهای فراوان مواجه بوده که براین اصل نزدیک شدن به تاریخ رسمی تحریم ها تنها یک شرایط نمادین است.

بسیاری از اقتصاددانان معتقدند که از روز 13 آبان به بعد اقتصاد ایران دو رخداد مهم را انتظار می کشد در مرحله اول بازار به این نتیجه می رسد که تحریم علیه اقتصاد ایران پیشتر اعمال شده و شرایط جدید تفاوت فاحشی با موارد قبل از این ندارد و هر چند آمریکا اعلام کرده که در فهرست جدید اشخاص حقیقی و حقوقی بیشتری گنجانده می شود اما این تصور پیش از این برای جامعه تبیین شده است که دایره تحریم ها شامل تمامی کالاها و خدمات خواهد بود بنابراین مانند دوره قبل با پذیرش فشارهای اقتصادی از آن عبور خواهند کرد. رخداد دوم این است که این بار اروپایی ها وعده داده اند که با حمایت های مالی و اقتصادی از برجام ایران را در گذر از این بحران یاری خواهند کرد که به این منظورحمایت سیاسی خود را تا این تاریخ به صورت همه جانبه در برابر فشارهای دولت امریکا نشان داده اند اما ایران انتظار دارد که با رسیدن تاریخ مقرر شده 13 آبان اروپایی ها حمایت مالی خود را نیز آغاز کنند که شامل خرید نفت از ایران و ایجاد کانال مالی ویژه برای تجارت با ایران است. این مهم اگر از سوی اروپایی ها عملی شود، دو پیامد مثبت را برای اقتصاد ایران به همراه خواهد داشت، اول اینکه خرید نفت از ایران تضمین می شود و در مرحله بعد بخشی از نیازهای ارزی ایران به طور رسمی از دلار به یورو تغییر می کند که این مسئله می تواند در توازن بازارهای داخلی تاثیرچشمگیری داشته باشد.

در همین زمینه هادی حق شناس کارشناس اقتصادی در گفتگو با اگزیم نیوز در مورد تحریم های 13 آبان و پیش بینی وضعیت ارزی کشوربا تاکید براینکه پس از عبور از سیزدهم آبان ماه شاهد کاهش قیمت دلار خواهیم بود، اظهار داشت: مهم ترین تفاوت دوره جدید تحریم ها علیه ایران انزوای آمریکا است. در دوره گذشته ایران تحت تحریم های شورای امنیت ملل بود و به مراتب تحریم های سختگیرانه تری علیه کشورمان اعمال شد اما در این دوره تحریم های آمریکا یکجانبه است و هیچ یک از کشورهای صاحب قدرت از اقدام ترامپ علیه ایران حمایت نخواهند کرد. براین اصل با عبور از13 آبان بازار متقاعد خواهد شد  که تحریم های یکجانبه آمریکا تاثیر عمیقی در اقتصاد ایران نخواهد داشت که همین امر موجب ریزش نرخ در بازار ارز خواهد شد.

وی با اشاره به اینکه در صورت اجرا شدن بسته حمایتی اروپایی ها التهاب اقتصاد ایران فروکش خواهد کرد یادآورشد: یکی از مهم ترین موضوعات در بسته حمایتی اروپایی ها بحث خرید یک میلیون بشکه نفت در روز است که اگر تنها همین موضوع اجرایی شود ضمن اینکه تاثیر قابل توجهی در تعادل بازار خواهد داشت از کاهش ذخایر ارزی کشورمان نیزجلوگیری می کند.

حق شناس موضوع مهم دیگر برای اجرایی شدن بسته حمایتی اروپایی ها را تصویب FATF اعلام کرد و افزود:  برای اجرایی شدن تمام بخش های بسته حمایتی اروپایی ها نیاز است که تمام لوایح  FATF  به تصویب برسد. این مسئله به قدری برای اقتصاد ایران حیاتی است که می تواند به محض تصویب باعث شکست قیمت ها در بازار شود زیرا گرانی حاکم بر اقتصاد ایران ریشه در وجود عدم قطعیت در بازار دارد و هر عاملی که به ثبات و تعادل آن کمک کند می تواند قیمت های واقعی را جایگزین التهاب کنونی کند.

این اقتصاددان با اشاره به اینکه حمایت بی سابقه سیاسی اتحادیه اروپا از برجام و ایران تا این زمان تاثیر به سزایی در عقب نشینی دولت آمریکا در برخی موارد داشته، عنوان کرد:  به نظر می رسد بعد از 13 آبان هم زمان با اجرایی شدن بسته حمایتی اروپا شرایط عبور از تحریم ها برای ایران آسان تر شود زیرا اروپایی ها وعده داده اند که نفت ایران را خریداری کنند و پول آن را از طریق خط اعتباری که به همین منظور از 28 کشور اتحادیه قابل دسترسی است پرداخت کنند که همین امر منجر به 2 اتفاق مهم خواهد شد اول اینکه خرید نفت ایران تضمین خواهد شد و آرزوی ترامپ درمورد اینکه صادرات نفت ایران را صفر کند تحقق پیدا نخواهد کرد ونکته دوم که بسیار مهم تر این است که حداقل 30 درصد نیاز ارزی ایران از دلار به سمت یورو انتقال پیدا خواهد کرد که این مسئله ضمن ثبات بخشی به روابط ایران با اتحادیه اروپا، شرایطی را پدید خواهد آورد که بعد از این تاریخ شاهد سیر کاهشی دلار در بازارهای ایران باشیم.

این اقتصاددان با تصریح براینکه بازگشت به تکانه های ابتدای دهه 90 نامحتمل است گفت: از آنجا که تولید ناخالص داخلی ایران متاثر از سه بخش نفت، گار و پتروشیمی است این امر اقتصاد کشور را در مقابل فشار های بیرونی تضعیف می کند. سال گذشته و شش ماهه ابتدای امسال اقتصاد ایران صادرات غیر نفتی را در حجم قابل قبول تجربه کرد اما با توجه به اعمال تحریم ها ادامه این روند برای نیمه دوم سال جاری بسیار نامحتمل است ضمن اینکه صادرات محصولات معدنی، پتروشیمی و صنعت نفت ایران نیز با تلاطم های فراوان مواجه خواهند شد اما با این تفاوت که این بار تجربه دورزدن های تحریمی و عبور از تنگناهای تجاری تا حدودی راهگشا خواهد بود.

حق شناس معتقد است شوک هایی مانند آنچه که در سال های 92-91 منجر به کاهش 8 درصدی کل اقتصاد کشور شد دیگر رخ نخواهد داد زیرا این بار حمایت سازمان های بین المللی و اتحادیه اروپا کمک خواهد کرد که ایران بتواند با حداقل عوارض این دوره از تحریم ها را نیز سپری کند.

وی با بیان اینکه قیمت دلار در بازار ایران از دو نکته مهم تبعیت می کند، افزود: بخشی از قیمت فعلی دلار در بازار ایران ناشی از متغیرهای بنیادی اقتصاد است که از تورم انباشته شده در سال های 92 تا 96 حکایت دارد اما مورد دیگر متاثر از شوک بیرونی به اقتصاد و منظور کردن تحریم‌های یک جانبه آمریکا علیه ایران است که این بار با بلوف های سیاسی از جمله «صادرات نفت ایران صفر خواهد شد» یا اینکه «هیچ گونه معاملات تجاری از طریق سوئیفت نخواهد گرفت» یا اگر «کشور‌ها با ایران معاملات تجاری بکنند مجازات خواهند شد» همراه شده تا با این محرک ها بتواند بازار ارز ایران را دچار التهاب کند. اما آنچه که مسلم است متغیرهای سیاسی نمی توانند در میان مدت پایدار بمانند و در این مورد چنانچه در انتخابات پیش روی آمریکا دموکرات ها بتوانند رای بیاورند، شوک سیاسی خارجی براقتصاد ایران کم رنگ خواهد شد.

حق شناس درمورد اخذ تدابیر لازم در مورد تامین ارز در شرایط تحریم می گوید:  در مورد اروپا که همان بحث خرید نفت از ایران خواهد بود. در مورد کشورها جنوب شرق آسیا مثل هند و چین نیز از محل فروش نفت قابل جبران است و این بخش عمده نیاز ما را پاسخگو خواهد بود. با روسیه نیز از قدیم بحث تهاتر کالا را داشته ایم . ضمن اینکه ما در داخل ایران نیاز به ارز نداریم مگر برای مواردی از جمله ارز مسافرتی و واردات که همان ارز حاصل از صادرات غیر نفتی کفایت می کند . بنابراین عمده خرید ما با درآمدهای حاصل از خرید نفت تامین خواهد شد که از همان محل می توان کالاهای مورد نیاز را نیز خریداری کرد. براین اساس پیش بینی می شود که در مورد تامین کالاهای اساسی و نیازهای اصلی کشور با توجه به سیاست اروپایی ها و همچنین کشورهای آسیایی به ویژه هند، چین و روسیه با مشکلی مواجه نشویم.