احمد مجتهد اقتصاددان و رییس پیشین پژوهشکده پولی و بانکی بانک مرکزی در گفتگو با اگزیم نیوز با اشاره به اینکه سیاست جایگزینی یوآن به جای دلار توسط بانک مرکزی یک بحث نمادین است، اظهار داشت: این موضوع از مدت ها قبل مطرح بود که ما دلار را از مبادلاتمان حذف کنیم و محاسباتمان را بر پایه دلار انجام ندهیم اما جانشینی که برای این منظور در نظر گرفته شد یورو بود ولی اکنون یوآن را جایگزین کردند که این امرمی تواند بعد سیاسی داشته باشد و نمی شود فعلا در مورد این تصمیم به قاطعیت نظر داد.

این استاد دانشگاه با بیان اینکه سالهاست شبکه بانکی ایران به دلیل تحریم های مربوط به تسویه دلاری (یوترن)، امکان استفاده از ارز دلار آمریکا را ندارد، یادآورشد: از این رو امکان تامین دلار از طریق بانک ها برای واردات امکان پذیر نبود و واردکنندگان ناگزیر بودند از ارزهای جایگزین جهانروا از جمله یورو استفاده کنند.

مجتهد عنوان کرد: در 10 سال گذشته سهم دلار در ذخایر ارزی کشور به شدت کاهش یافته و به طور متوسط بیش از هشت درصد کل ذخایر را هم شامل نمی‌شود، از این رو حذف دلار از ارز گزارشگری، تاثیری بر ذخایر ارزی کشور ندارد.

وی با اشاره به اینکه یوآن از جمله پول های قوی است که پشتوانه اقتصادی قابل توجهی دارد، افزود: این پول در بسیاری از مبادلات تجاری مورد استفاده قرارمی گیرد اما پاسخ به یک نکته که بسیارحایز اهمیت است را باید از تصمیم گیران این امر پرسید و آن اینکه آیا قبل از اخذ این تصمیم مطالعه اقصادی لازم انجام شده است یا خیر ؟

این اقتصاددان معتقد است: جایگاه چین به عنوان شریک اول تجاری ایران و خریدار عمده نفت، فرآورده های نفتی و مواد پتروشیمی کشورمان، سهم بالای ارز این کشور را سبد تجارت خارجی ایران اجتناب ناپذیر کرده است زیرا در حوزه واردات نیز محصولات چینی رتبه نخست را در کالاهای وارداتی به کشورمان دارند.

وی در ادامه افزود: اما باید این را هم در نظر داشت که هنوز دلار به عنوان یک پول بین المللی و مورد استفاده در مبادلات بین کشورها برای کالاهای اقتصادی مطرح است. بنابراین دلار را چه ما در سیاستگذاری هایمان اعلام کنیم یا نکنیم در سیستم جهانی حذف نشده است و نخواهد شد زیرا حدود 80 درصد مبادلات جهانی با دلار انجام می شود و مبنای استفاده و محاسبات بسیاری از کشورها است. براین اصل دلار کماکان دربرخی از مبادلات ما در آینده مورد استفاده قرار می گیرد و این اقدام بانک مرکزی بیشتر نمادین است و جنبه سیاسی دارد.

این استاد دانشگاه با اشاره به تحریم های دلاری سال های اخیر یادآور شد که ارز «دلار» دو کارکرد خود را در اقتصاد ایران از دست داده است؛ این ارز اکنون نه قابلیت انتقال و استفاده در مبادلات بین المللی شبکه بانکی کشور را دارد و نه جایگاه ویژه‌ای را در سبد ذخایر ارزی بانک مرکزی به خود اختصاص داده است.

وی ادامه داد: بخش اعظم درآمدهای ارزی کشور، ناشی از صادرات نفت و گاز و فراورد‌ه‌های نفتی و پتروشیمی است که به دلار در بازارهای بین‌المللی قیمت‌گذاری و معامله می‌شود ولی با توجه به نبود امکان تسویه دلاری برای ایران (به دلیل تحریم های غیرهسته ای آمریکا علیه کشورمان)، این درآمدها به سایر ارزها از جمله یورو، روپیه، وون، یوآن و لیر ترکیه وارد حساب های بانک مرکزی در خارج از کشور می‌شود. از طرف دیگر پرداخت های مربوط به واردات کالاها و خدمات نیز با توجه به جریان ورودی درآمدهای ارزی به طور عمده به سایر ارزها غیر دلار انجام می‌شود لذا دلار آمریکا نقش اندکی در مبادلات، دریافت و پرداخت های کشور و همچنین بدهی‌های خارجی دارد.

مجتهد در پاسخ به این سوال که در چند سال اخیر بحثی مطرح بود که سه کشور ایران، چین و روسیه در مبادلات خود از قدرت دلار کم کنند و با یک واحد پولی جایگزین مبادلات تجاری خود را انجام دهند، آیا این اقدام می تواند در راستای همان طرح باشد؟ گفت: یک رابطه ای بین ارزهای بین المللی وجود دارد و پیش از این نیز صحبت بود تا یک بلوکی به وجود بیاید تا در مبادلات نفتی یوآن مبنا قرار گیرد. در حال حاضر نقش دلار واسطه ای و بسیار مهم است اما با توجه به بحث تحریم های امریکا در مورد تجارت جهانی و موانعی که در مورد تجارت و تعرفه های بازرگانی ایجاد کرده کشورها به دنبال این هستند که از قدرت دلار کاسته بشود.

وی ادامه داد: در این زمینه آخرین خبر هم این بود که چین و روسیه سعی دارند در مبادلات خود دلار را حذف کنند و به احتمال زیاد ایران هم پیرو همین برنامه می خواهد این جایگزینی را انجام دهد اما این به بدان معنی نیست که دلار در مبادلات ما از بین رفته و در تجارت استفاده نمی شود.

این اقتصاددان در پاسخ به این سوال که برخی کشورهای اروپایی هم چند سال پیش برای فاصله گرفتن از قدرت دلار و برخی مسایل سیاسی تصمیم به تشکیل اتحادیه کردند اما بعد از چند سال با بروز مشکلات زیاد برخی کشورها از این اتحادیه جدا شدند، به نظر شما این اتحاد در بین کشورهای اسیایی ایران، روسیه و چین می تواند پایدار باشد یا فقط برای گذر از بحران است ؟ خاطرنشان ساخت: این مسئله قابل پیش بینی نیست و تاکید می کنم جنبه سیاسی دارد و ممکن است این اتحاد پیش آمده بعد از مدتی تغییر روش و منش پیدا کند و شاید مقابله ای باشد برای رفتارهای امریکا در مورد اعمال تحریم ها و موانع تجاری جهانی، از سوی دیگر کشورها تمایل دارند که ارزهای دیگری را نیز وارد مبادلات خود کنند. چین با توجه به اقتصاد بزرگی که دارد بعد از امریکا دومین اقتصاد بزرگ جهان است و نقش آن روز به روز در اقتصادهای جهانی پرررنگ تر می شود بنابراین می تواند در آینده پول این کشور را نیز به عنوان یک گزینه اصلی به مبادلات بین المللی وارد کرد.

به گزارش اگزیم نیوز یوآن چین 28 مردادماه جای دلار را در سامانه نظارت ارز (سنا) گرفت؛ این سامانه میانگین معاملات ارز را توسط صرافی های مجاز کل کشور نشان می دهد.

هرچند با مصوبه فروردین ماه امسال دولت برای تغییر ارز گزارشگری از دلار به یورو، عبور از این ارز دور از انتظار نبود اما پس از فراز و نشیب هایی که بازار ارز در چهار ماه اخیر تجربه کرده بود، این کار به سرعت انجام شد.

بانک مرکزی تامین 23 مورد تقاضای ارز خدماتی همچون ارز مسافری، دانشجویی، درمان و شرکت در آزمون های بین المللی را به صرافی های مجاز سراسر کشور محول کرده است و این گروه از متقاضیان نیز خواهان ارزهای جهانروا برای انجام امور خود هستند.

برخی فعالان ارزی، این اختلاف قیمت بین دلار و یورو در سامانه سنا را تقاضای بیشتر برای اسکناس دلار در بازار داخلی ارز می دانستند و بر این باور بودند هرچند سهم یورو در مبادلات تجاری و سبد ارزی کشور بیشتر است و در سامانه نیما که ارز خارجی عرضه می شود، یورو دست بالاتر را دارد، اما در بازار داخلی خریداران برای خرید دلار راغب ترند.

با این حال کارشناسان ارزی بر این باورند که به طور سنتی، تمرکز تقاضای جامعه برای تامین ارز مسافرتی، دانشجویی، درمان و نظایر آن روی اسکناس دلار است که می‌تواند به مرور زمان ارز دیگری جایگزین آن شود؛ البته این ارزِ جایگزین باید از قابلیت تبدیل در بازارهای بین‌المللی برخوردار باشد.