میزان صادرات کشور نشان از تعمیق رکود دارد. رکودی که تصویر خزان را بر تجارت خارجی حک کرده است. آمارهای جدید منتشر شده از سوی گمرک ایران نشان می‌دهد که کماکان تراز تجاری در پایان سه فصل امسال منفی است؛ حتی محاسبه تجارت خارجی آذرماه نیز نشان از افزایش فاصله واردات از صادرات دارد و حاکی از سبقت ورود کالا از صدور آن است.

واردات در آذر ماه نزدیک به ۲ میلیارد دلار از صادرات سبقت گرفت و بر این اساس رکورد جدیدی را طی چندماه گذشته ثبت کرد. جدیدترین آمار منتشر شده از سوی گمرک نشان می‌دهد که میزان صادرات در آذرماه امسال ۳ میلیارد و ۱۵۲ میلیون دلار بوده و ۵ میلیارد و ۱۵۱ میلیون دلار نیز حجم وارداتی است که در همین ماه انجام شده است. این آمار نشان می‌دهد که نه تنها رکود در صادرات تداوم داشته، بلکه عمق آن ماه به ماه بیشتر می‌شود. بررسی‌های آماری نشان می‌دهد که حدود نیمی از صادرات ایران مربوط به پتروشیمی و میعانات گازی است و با توجه به اینکه صادرات این دو گروه کالایی به لحاظ وزنی و ارزشی افت داشته، در نتیجه تاثیر آن را می‌توان در کل صادرات شاهد بود. اما در مقابل آن، صادرات سایر کالاها در ۹ ماه منتهی به آذر امسال اگرچه به لحاظ وزنی افت داشته اما به لحاظ ارزشی با رشدی هر چند اندک مواجه بوده است.  در این راستا به نظر می‌رسد گرانیگاه صادرات از مواد خام به سمت سایر کالاها (صنعت، ‌کشاورزی، معدن و...) تغییر جهت داده و بیش از نیمی از صادرات به آن اختصاص داشته است.

تداوم تراز تجاری منفی

آمار تجارت خارجی ایران در ۹ ماه منتهی به آذر امسال منتشر شد. براساس این آمار، وارد‌کنندگان توانسته‌اند در این مدت، ۲۶ میلیون و ۵۹۵ هزار تن کالا را به ارزش ۳۷ میلیارد و ۵۷۰ میلیون دلار وارد کنند و در مقابل صادرکنندگان با عقب‌ماندگی ۵ میلیارد و ۹۳۰ میلیون دلاری، ۸۸ میلیون و ۵۷۶ هزار تن کالا به ارزش ۳۱ میلیارد و ۶۴۰ میلیون دلار را به بازارهای هدف صادر کرده‌اند. این آمار نشان می‌دهد که واردات ایران نسبت به ۹ ماه منتهی به آذر سال گذشته هم به لحاظ وزنی رشد حدود ۶ درصد را تجربه کرده و هم به لحاظ ارزشی با رشد بیش از ۱۸ درصد روبه‌رو بوده است. اما در صادرات، این ارقام منفی بوده و به لحاظ وزنی افت حدود ۷ درصد و به لحاظ ارزشی افت بیش از ۲ درصد در کارنامه صادرات ۹ ماه منتهی به آذر نسبت به مدت زمان مشابه سال گذشته ثبت شده است. مقایسه ارقام تجارت خارجی در ۹ ماه امسال و سال گذشته نشان می‌دهد که تراز تجاری ایران که در آمارهای جدید منفی ۵ میلیارد و ۹۳۰ میلیون دلار ثبت شده، سال گذشته مثبت ۶۵۸ میلیون دلار بوده است. حجم تجارت خارجی تا پایان سه فصل امسال ۶۹ میلیارد و ۲۱۰ میلیون دلار بوده؛ درحالی‌که در مدت زمان مشابه سال گذشته، حجم تجارت خارجی رقمی معادل ۶۴ میلیارد و ۱۶۸ میلیون دلار ثبت شده است.

آذرماه امسال؛ آذرماه پارسال

آمارها حاکی از آن است که اگرچه فاصله صادرات و واردات در ماه هفتم  کاهش داشت و به ۵۶ میلیون دلار رسید، اما در آبان ماه مجددا شاهد فاصله گرفتن واردات از صادرات بودیم و تراز تجاری در هشتمین ماه منفی  ۸۲۴ میلیون دلار رقم خورد. بررسی‌ها نشان می‌دهد که به رغم افزایش حجم تجارت خارجی آذرماه امسال نسبت به سال گذشته، فاصله واردات و صادرات در ماه نهم امسال، نسبت به مدت مشابه سال قبل و حتی ماه گذشته، بیشتر است. به‌گونه‌ای‌که صادرات در آذر امسال نسبت به سال گذشته افت ۱۱ درصدی را نشان می‌دهد و واردات از رشد ۲۳ درصدی حکایت دارد. صادرات در آذرماه امسال ۳ میلیارد و ۱۵۲ میلیون دلار بوده و واردات ۵ میلیارد و ۱۵۱ میلیون دلار رقم خورده است. بنابراین حجم تجارت در آذر ۹۶ برابر با ۸ میلیارد و ۳۰۳ میلیون دلار بوده و تراز تجاری نیز در این ماه منفی یک میلیارد و ۹۹۹ میلیون دلار است. اما اگر نگاهی به همین آمار در آذر سال گذشته بیندازیم، می‌بینیم که واردات در مدت مذکور سال گذشته ۴ میلیارد و ۱۷۰ میلیون دلار و صادرات نیز ۳ میلیارد و ۵۷۷ میلیون دلار ثبت شده که بر این اساس، حجم تجارت خارجی آذر ۹۵ معادل ۷ میلیارد و ۷۴۷ میلیون دلار بوده است. تراز تجاری ثبت شده در این مدت نیز منفی ۵۹۳ میلیون دلار بوده است.  

اقلام عمده صادراتی در سه فصل سال

میعانات گازی به ارزش ۵ میلیارد و ۹۸ میلیون دلار، پروپان مایع شده به ارزش یک میلیارد و ۶۸ میلیون دلار، متانول به ارزش ۸۳۵ میلیون دلار، روغن سبک و فرآورده‌ها به جز بنزین به ارزش ۸۱۰ میلیون دلار و سنگ آهن هماتیت دانه‌بندی به ارزش ۷۶۵ میلیون دلار اقلامی هستند که در ۹ ماه منتهی به آذر سال ۹۶ بیشترین صادرات را به خود اختصاص داده‌اند.  آمار صادرات قطعی به تفکیک میعانات گازی، پتروشیمی و سایر کالاها حاکی از آن است که تقریبا نیمی از ارزش صادرات متعلق به دو گروه میعانات گازی و پتروشیمی و نیم دیگر آن مربوط به سایر کالاها است. تجارت خارجی ایران در سه فصل گذشته نشان می‌دهد که صادرکنندگان در بخش پتروشیمی توانسته‌اند ۱۹ میلیون و ۶۱۷ هزار تن از این کالا را به ارزش ۹ میلیارد و ۵۸۴ میلیون دلار با سهم ارزشی بیش از ۳۰ درصد و سهم وزنی بیش از ۲۲ درصد به بازارهای هدف صادر کنند و در صدر صادرکنندگان قرار گیرند. اما میزان صادرات این گروه در ۹ ماه منتهی به آذر سال جاری نسبت به مدت مشابه سال گذشته هم به لحاظ وزنی افت بیش از ۱۵ درصد داشته و هم به لحاظ ارزشی با افت حدود ۸ درصدی مواجه بوده است.

پس از پتروشیمی، میعانات گازی بیشترین صادرات را از آن خود کرده است. بر این اساس، ۱۲ میلیون و ۹۹۶ هزار تن از این کالا به ارزش ۵ میلیارد و ۹۸ میلیون دلار با سهم ارزشی بیش از ۱۶ درصد و سهم وزنی حدود ۱۵ درصد صادر شده و این قلم را در زمره اقلام عمده صادراتی قرار داده است. اما این کالا نیز همانند پتروشیمی نتوانسته رشد مثبتی را نسبت به مدت زمان مشابه سال گذشته ثبت کند و افت حدود ۳ درصدی در وزن و در ارزش، حاصل این نافرجامی است. اما در سایر کالاها ۵۵ میلیون و ۹۶۴ هزار تن به ارزش ۱۶ میلیارد و ۹۵۸ میلیون دلار کالا صادر شده است. سهم ارزشی صادرات این گروه حدود ۵۴ درصد و سهم وزنی آن بیش از ۶۳ درصد است. آمارها نشان می‌دهد که صدور سایر کالاها در ۹ ماه منتهی به آذر امسال نسبت به مدت زمان مشابه سال گذشته، به لحاظ وزنی افت بیش از ۵ درصدی را ثبت کرده اما به لحاظ ارزشی با رشد حدود یک درصد روبه‌رو بوده است. متوسط قیمت هر تن کالای صادراتی، ۳۵۷ دلار است که نسبت به مدت مشابه سال قبل، افزایش حدود ۵ درصدی را نشان می‌دهد.

کدام کشورها هدف صادرات ما بودند؟

ترکیب مقاصد صادراتی ایران در ۹ ماه منتهی به آذر امسال نسبت به هشت ماه منتهی به آبان امسال تغییری نداشته و همچنان چین، عراق، امارات، کره‌جنوبی و افغانستان به‌عنوان مقاصد عمده صادراتی در لیست جای گرفته‌اند. در مدت زمان مذکور، ۲۴ میلیون و ۷۹۸ هزار تن کالا به ارزش ۶ میلیارد و ۵۲۷ میلیون دلار به چین صادر شده است. صدور کالا به این کشور دارای سهم وزنی ۲۸ درصدی و سهم ارزشی حدود ۲۱ درصدی است. مقایسه آماری ۹ ماه منتهی به آذر امسال نسبت به مدت مشابه سال گذشته نشان می‌دهد به لحاظ وزنی افت حدود ۳ درصدی و به لحاظ ارزشی رشد حدود ۱۳ درصدی صادرات به چین در کارنامه تجاری ثبت شده است. عراق دومین مقصد صادرات ایران است که در سه فصل امسال، ۹ میلیون و ۷۰۶ هزار تن کالای ایرانی را به ارزش ۴ میلیارد و ۶۲۸ میلیون دلار در بازارهای خود جای داده و بر این اساس سهم وزنی حدود ۱۱ درصدی و سهم ارزشی حدود ۱۵ درصدی از کل صادرات ایران متعلق به این کشور است. اما صدور کالا به این کشور همجوار نسبت به مدت زمان مشابه سال گذشته به لحاظ وزنی افت بیش از ۱۲ درصدی و به لحاظ ارزشی رشد کمتر از یک درصدی داشته است.

اماراتی‌ها هم سومین هدف صادرکنندگان ایرانی در مدت زمان مذکور هستند. فعالان اقتصادی حوزه صادرات، ۱۲ میلیون و ۸۳۶ هزار تن کالا به ارزش ۴ میلیارد و ۴۵۸ میلیون دلار را به این کشور صادر کرده و توانسته‌اند سهم وزنی و سهم ارزشی بیش از ۱۴ درصد را از کل صادرات ایران از آن خود کنند. مقایسه صادرات ۹ ماه منتهی به آذر امسال ایران به امارات با مدت زمان مشابه سال گذشته نشان از افت صدور کالا به لحاظ وزنی و ارزشی دارد. بر این اساس، افت وزنی حدود ۵ درصد و افت ارزشی بیش از ۱۸ درصد در کارنامه دو کشور مورد اشاره، ثبت شده است.  آمار صادرات با کره‌جنوبی نیز نشان می‌دهد ۷ میلیون و ۲۹۳ هزار تن کالا به ارزش ۳ میلیارد و ۱۱ میلیون دلار به این کشور صادر شده که سهم ارزشی حدود ۵/ ۹ درصدی و سهم وزنی بیش از ۸ درصدی از کل صادرات را از آن خود کرده است. این آمار در مقایسه با آمار مدت زمان مشابه سال گذشته حاکی از رشد بیش از ۳۵ درصدی در وزن و رشد حدود ۲۹ درصدی در ارزش است. افغانستان نیز از دیگر کشورهای همجوار ایران است که فعالان اقتصادی ایرانی توانسته‌اند تا پایان سه فصل امسال، ۴ میلیون و ۴۶۴ هزار تن کالا را به ارزش ۲ میلیارد و چهار میلیون دلار به این کشور صادر کنند. سهم وزنی صدور کالا به افغانستان بیش از ۵ درصد و سهم وزنی آن بیش از ۶ درصد است. مقایسه آمارهای جدید با آمارهای مدت زمان مشابه سال گذشته حکایت از رشد وزنی بیش از ۱۹ درصدی و رشد ارزشی بیش از ۶ درصدی دارد.

پیشتازان وارداتی

اقلام عمده وارداتی در ۹ ماه منتهی به آذر امسال نسبت به ۸ ماه منتهی به آبان، تغییراتی داشته است. اقلام عمده وارداتی در ۹ ماه منتهی به آذر سال ۹۶ شامل قطعات منفصله جهت تولید اتومبیل سواری ردیف ۸۷۰۳بنزینی با حجم سیلندر ۲۰۰۰ سی‌سی با ساخت داخل ۱۴ تا کمتر از ۳۰ به استثنای لاستیک، به ارزش یک میلیارد و ۲۴۰ میلیون دلار و سهم ارزشی بیش از ۳ درصد، ذرت دامی به ارزش یک میلیارد و ۱۱۵ میلیون دلار و سهم ارزشی حدود ۳ درصد، برنج به ارزش یک میلیارد و ۱۵ میلیون دلار و سهم ارزشی حدود ۳ درصد، لوبیای سویا به ارزش ۷۴۹ میلیون دلار و سهم ارزشی ۲ درصد و وسایل نقلیه موتوری با حجم سیلندر ۱۵۰۰ سی‌سی تا ۲۰۰۰ سی‌سی به جز آمبولانس و هیبریدی به ارزش ۶۶۰ میلیون دلار و سهم ارزشی حدود ۲ درصد بوده است. این درحالی است که در ۸ ماه منتهی به آبان امسال به ترتیب برنج، ذرت دامی و قطعات منفصله جهت تولید اتومبیل سواری ردیف ۸۷۰۳بنزینی با حجم سیلندر ۲۰۰۰ سی‌سی با ساخت داخل ۱۴ تا کمتر از ۳۰ به استثنای لاستیک سه قلم اول واردات را به خود اختصاص داده بودند.  همچنین ۵ کشور عمده طرف معامله نیز عبارتند از چین، امارات، ترکیه، کره جنوبی و آلمان. بر این اساس، چینی‌ها توانسته‌اند تا پایان فصل سوم امسال، ۳ میلیون و ۵۸۱ هزار تن کالا را به ارزش ۹ میلیارد و ۴۵۲ میلیون دلار به بازار ایران وارد کنند و سهم وزنی بیش از ۱۳ درصد و سهم ارزشی بیش از ۲۵ درصدی از کل واردات را از آن خود کنند. واردات از چین در مدت زمان مذکور نسبت به مدت زمان مشابه سال گذشته، به لحاظ وزنی رشد بیش از ۸ درصدی و به لحاظ ارزشی رشد بیش از ۲۵ درصدی را نشان می‌دهد.

اماراتی‌ها هم در این میان ۴ میلیون و ۵۲ هزار تن کالا به ارزش ۶ میلیارد و ۶۵۶ میلیون دلار را به بازار کشور تزریق کردند و سهم وزنی بیش از ۱۵ درصد و سهم ارزشی حدود ۱۸ درصد را از کل واردات، به خود اختصاص داده که آمار جدید ۹ ماهه امسال نسبت به ۹ ماهه سال گذشته حکایت از رشد بیش از ۳ درصدی به لحاظ وزنی و رشد بیش از ۳۰ درصدی به لحاظ ارزشی دارد. ترکیه از دیگر کشورهای عمده طرف معامله ایران است که واردکنندگان توانسته‌اند تا پایان فصل سوم امسال یک میلیون و ۵۸۹ هزار تن کالا را به ارزش ۲ میلیارد و ۵۷۶ میلیون دلار به ایران وارد کنند و سهم ارزشی حدود ۷ درصد و سهم وزنی حدود ۶ درصد از کل واردات را به نام این کشور ثبت کنند. رشد وزنی حدود ۲۸ درصد و رشد ارزشی بیش از ۲۷ درصد حاصل قیاس آمارهای ۹ ماه منتهی به آذر امسال با مدت زمان مشابه سال قبل است.  یک میلیون و ۱۰۴ هزار تن کالا از کره‌جنوبی به ارزش ۲ میلیارد و ۵۶۳ میلیون دلار نیز در ۹ ماه منتهی به آذر سال ۹۶ به بازار ایران وارد شده و توانسته سهم ارزشی حدود ۷ درصد و سهم وزنی بیش از ۴ درصد را به خود اختصاص دهد. واردات از این کشور در مدت زمان مذکور نسبت به مدت زمان مشابه سال گذشته، هم به لحاظ وزنی رشد داشته و هم به لحاظ ارزشی. آلمان نیز از دیگر کشورهای طرف عمده معاملات است که تاپایان سه فصل امسال ۶۸۴ هزار تن کالا به ارزش ۲ میلیارد و ۹۵ میلیون دلار به بازار ایران وارد کرده است. سهم حدود ۵/ ۲ درصدی در وزن و سهم حدود ۵/ ۵ درصدی در ارزش کل واردات به این کشور اختصاص دارد. البته مقایسه آمارهای تجارت خارجی ۹ ماهه امسال با سال گذشته حکایت از افت وزنی واردات از این کشور و رشد ارزشی آن دارد. متوسط قیمت هر تن کالای وارداتی نیز ۱۴۱۳ دلار بوده که نسبت به مدت زمان مشابه سال گذشته حدود ۱۲ درصد در ارزش دلاری افزایش داشته است.

منبع: دنیای اقتصاد