هفته گذشته در پی برگزاری همایش مابین هیات بلندپایه کشاورزی کمیسیون اتحادیه اروپا و گروهی از تجار فعال در صنایع غذایی و کشاورزی این کشور و فعالین صنایع غذایی و کشاورزی ایران، سند همکاری مشترکی در زمینه انتقال تجربیات و دانش صنایع لبنی مابین انجمن صنایع لبنی ایران و انجمن صنایع لبنی اتحادیه اروپا به امضا رسید. این سند همکاری با محوریت موضوعاتی چون تبادلات علمی و تجربی در زمینه ارتقای کیفی شیر خام در کشور و مطابقت استانداردهای محصولات لبنی ایران با استاندارد اتحادیه اروپا (CE) به نحوی که محصولات لبنی ایران قابلیت صدور به کشورهای این اتحادیه و به تمام کشورهای دنیا باشد، صورت گرفت. بر همین اساس گفتگویی با حسن فروزان فرد، نایب رئیس کمیسیون رقابت، خصوصی‌سازی و سلامت اداری اتاق ایران و عضو كميسيون كشاورزي، آب و صنايع غذايي انجام شد که در ادامه می خوانید:

اگزیم نیوز: در مورد سند تفاهم نامه لبنی ایران و اروپا که به تازگی امضا شد توضیحاتی را ارائه بفرمایید:

از جزئیات این سند به طور كامل اطلاع ندارم ولی به طور کلی این ارتباط برقرار شده و از آنجاييكه در حد یک تفاهم نامه است و اطلاعات بین ما و اتحادیه اروپا رد و بدل می شود به صورت کلی منافعی برای ما در بر خواهد داشت. آنچه که امروز برای ما در حوزه صنایع لبنی و صنایع مشابه در حوزه کشاورزی مهم است این است که در طول چند دهه اخیر بعد از انقلاب، ما به خاطر مشکلات جنگ و مسائل سیاسی و ... یک مقدار از وضعیت عمومی دنیا فاصله گرفتیم. از طرفی تغییرات مهمی در نحوه اداره چنین صنایعی در دنیا اتفاق افتاده است که این تغیيرات هم به اندازه بنگاه ها و شکل توسعه آنها و هم به اینکه تمرکزشان برای ایجاد ارزش افزوده روی چه مواردي متمرکز بوده است، برمی گردد. تمرکز بنگاه های امروزی دنیا در حوزه کالاهایی مثل محصولات لبنی یا صنایع تبدیلی روی مدیریت بهتر زنجیره ارزش است؛ بنابراین به عنوان مجری آماده کننده و بسته بندی کننده مواد لبنی، مسائلي فراتر از بنگاه ها را نگاه می کنند.

اگزیم نیوز: در مورد زنجیره تأمین و ارزش محصولات تولیدی لبنی و مشکلات داخلی در این حوزه کمی صحبت کنید:

همان طور كه اشاره شد امروزه به شرکت های تولیدکننده محصولات لبنی فراتر از بنگاه نگاه می شود، به این منظور زنجیره تأمین و ارزش را کنترل و با مدیریت بر روی آن، در نتيجه شرایط را برای اینکه ارزش افزوده مناسبی در کل زنجیره تولید شود و منفعت لازم و توسعه به وجود بیاید را سازمان دهی می کنند. این همان نقصی است که ما سالیان دراز در تعاملاتمان در داخل کشور داریم. به طور مثال گرفتاری همیشگی بین فروشندگان و تهیه کنندگان شیر خام در تعامل با شرکت های لبنی، وجود تناقضات در حوزه توزیع، حصول منفعت تولید کننده در توزیع مناسب و به موقع کالا، موضوع ثبت قیمت بر روی محصول و ... جدای از مسائل بهداشتی و کیفی از مشکلات عمده ما هستند. به نظر می رسد مهمترین عنصری که وجود دارد و قابلیت یادگیری و اصلاح و بهبود در حوزه صنایع تبدیلی علی الخصوص در لبنیات و سایر انواع تولید گوشت و محصولات و فرآورده های آن وجود دارد این است که این زنجیره به درستی دیده شود. این زنجیره از فارم (مزرعه) شروع و به سفره مصرف کننده ختم می شود. اگر که مدیریت زنجیره ای که در آن از مزرعه تا سفره مصرف کننده ارزش ایجاد می شود با یک بنگاه مسلط، حرفه ای، صاحب اطلاعات و توانمندی های سرمایه ای لازم باشد قاعدتا موفقیت های بهتری حاصل و پایداری بنگاه و همه اجزای آن بهتر تأمین می شود.

اگزیم نیوز: منافع برقراری این تفاهم نامه بین ایران و اتحادیه اروپا چه مسائلی می تواند باشد؟

به نظر من یکی از منافع برقراری این ارتباطات این است که امروزه حداقل های تولید استاندارد در صنایع لبنی در دنیا به شدت تغییر کرده است. با این اِشل شاید ما علی رغم تعداد بسیار زیاد شرکت های تولیدی کوچک در این حوزه در استانهای مختلف و با پراکندگی بالا، چند شرکت تولیدی در سایز مناسب بیشتر نداشته باشیم. اینکه شرکت های تولیدی لبنی چطور باید با هم تعامل داشته باشند، ارتباطات شان چگونه است، کدام شرکت ها قابلیت این را دارند که در همدیگر ادغام شوند، کدامیک از آنها می توانند با هم به عنوان همکار تجاری فعالیت کنند و موضوع مدیریت برند و ...  اینها آیتم های نسبتا جدیدتری است که عموم صنایع ما کمتر با آن در ارتباط بودند و به خاطر کمتر در ارتباط بودن ما در واقع یک مقداری از مزیت های تولیدی خودمان را در طول سال های گذشته شاید از دست داده باشیم.

به خاطر بالا رفتن قیمت تمام شده محصول که قسمتی از آن ناشی از قیمت های تورمی موجود در بازار بوده اما قسمت عمده آن به شکل مدیریتی بنگاه ها، اندازه تولیداتشان و در واقع شکل تعاملشان با زنجیره های پیشین و پسین خود برمی گردد که می تواند در موفقیت بنگاه تعیین کننده باشد. بنابراین در وضعیت موجود برقراری و ادامه این ارتباطات و گفت وگوها و آشنایی بیشتر بنگاهداران ما با همتایان اروپایی خودشان و حضور بیشتر اروپاییان در بازار ایران و درک وضعیت موجود زمینه ها را می تواند آرام آرام برای سرمایه گذاری های مشترک به صورت حرفه ای در ایران فراهم کند.

اگزیم نیوز: این تفاهم نامه در چه زمینه هایی (داخلی – خارجی) می تواند مثمر ثمر باشد؟

در ایران برای مصرف داخلی و همینطور برای تولید و صادرات به بازارهای مجاور زمینه های مساعدی وجود دارد. اگر در این زمینه درک مشترکی به وجود آید و مطالعات خوبی انجام دهند، دو طرف به احتمال قوی می توانند زمینه را برای انجام سرمایه گذاری های مشترک در آینده به شرط بهبود فضای عمومی کسب و کار در کشور ایجاد کنند.

اگزیم نیوز: با توجه به تفاوت سلایق و ذائقه مردم ایران و سایر کشورها، آیا می توانیم در زمینه صادرات به کشورهای اروپایی موفقیتی کسب کنیم؟

احتمال اين امر بسيار ضعيف است. به عبارت ديگر امیدوار نباشید که این سند همکاری به این منظور باشد که ما تولیداتی را به منظور صادرات به اروپا داشته باشیم. شک نکنید که ما چنین توانایی را به دلایل متعددی نداریم. اول قیمت تمام شده، دوم موضوعات و استانداردهای کیفی که در اغلب موارد ممکن است ما هنوز توانایی آن را نداشته باشیم چون محدود به بنگاه نمی شود و استانداردهای کیفی از مزرعه آغاز می شود و مزرعه لزوما در اختیار بنگاه ها نیست. برای مثال ویژگی های کیفی که در شکل حتی خوراک دامی که استفاده می شود می تواند تأثیرگذار باشد و اهمیت دارد لزوما در اختیار بنگاه تولید کننده لبنیات نیست و موضوعی است که باید از مزرعه مورد توجه قرار بگیرد.

بنابراین با این دیدگاه باید گفت نه، اصلا هیچ امیدی نداشته باشید که این تفاهم نامه زمینه صادرات ما به اروپا را آغاز کند ولیکن می تواند کیفیت تولیدات ما و توسعه ای که باید در حوزه لبنیات اتفاق بیفتد را از طریق برقراری ارتباطات موثرتر، جابجایی کارشناسان، امکان بازدید یا حضور در نمونه های معتبر بین المللی را برای ما یک مقدار آسانتر کند و در عین حال زمینه های احتمالی سرمایه گذاری مشترک آینده را برای عرضه این کالاها در ایران با کیفیت بالاتر فراهم کرده و یا امیدوار به عرضه در بازارهای مصرف صادراتی اطراف ایران باشیم.

اگزیم نیوز: به طور کلی چرا ما نتوانستیم در صادرات محصولات لبنی به روسیه موفقیت چشمگیری کسب کنیم؟

یکی از مهمترین عوامل این است که قیمت تمام شده، درجه کیفی، امکان عرضه منظم و بی نقص در بلند مدت همه جزو آیتم های پیش روست مضاف بر اینکه به هر حال ورود به بازار به این راحتی هم نیست و آسان اتفاق نمی افتد. یعنی ورود به بازار باید از پیش فراهم شده باشد و تولیدکنندگان توانمندیهای خودشان را آماده کرده باشند تا بازار را بشناسند. اتفاقاتی که بین روسیه و ترکیه افتاد ایجاد یک فرصت بود اما فرصتی به این معنا و مفهوم نبود که صنعتی که خودش را فقط برای فعالیت و تعامل در بازار داخلی آماده کرده، بتواند با سرعت خودش را برای ارائه خدمات و حضور در یک بازار جدیدی که تا به حال درآن ورود نکرده، قواعد و مختصاتش را نمی داند، قیمت تمام شده در آن شکل دیگری دارد و شکل توزیع متفاوت است، مهیا کند.

به هر حال ورود به بازارهای جدید تولید کار ساده ای نیست و اگر تولیدکنندگان ما خوب کار کنند و هر دو طرف تلاش کنند آن وقت می توان بازارهای هدفی را مدنظر قرار داد و با در نظر گرفتن ظرفیت های اقلیمی ایران، ظرفیت های توسعه ای که منوط به داشتن امکاناتی در ایران هست، در نظر گرفتن سابقه تولید در ایران و ... از این طریق برای برخی تولیدکنندکان اروپای غربی و اروپای شمالی مثل دانمارک، فنلاند و هلند که در حوزه لبنیات تخصص دارند جلب توجه کرد.

اگزیم نیوز: برای پیشبرد این اهداف چه راهکارهایی نیاز است؟

مي توان با همکاری طرف های تجاری در ایران فعالیت هایی را به منظور صادرات به بازاری مثل بازار روسیه در فاصله ای نزدیکتر در ایران انجام داد. این یک ایده آل است که اگر روزی به این مرحله برسیم موفقیت خوبی محسوب می شود که بتوانیم با مراودات بیشتر، نقل و انتقال دانش، نیروی انسانی معتبر و انجام گفتگوها این انگیزه را در طرفهای اروپایی معتبرمان ایجاد کنیم که بیایند و برای سرمایه گذاری در ایران برای ورود به بازارهای منطقه ای که در اطراف ایران وجود دارد و ما ممکن است به خاطر محدودیت های سرمایه گذاری فعلی در کشور و عدم تجربه کافی در این زمینه که  وارد شدن به آن حوزه را سخت می کند، تصمیم بگیرند؛ اما با همراهی یک برند شناخته شده بین المللی شاید این اتفاق امکان پذیر باشد و ما بتوانیم زمینه صادرات را به بازارهای منطقه ای و مجاور از طریق همکاری با برندهای شناخته شده بین المللی فراهم کنیم.

اگزیم نیوز: در مورد صرفه های اقتصادی این تفاهم نامه کمی صحبت کنید.

 مهمترین منفعت این نشست ها و تفاهم نامه ها شناخت بیشتر طرفین از همدیگر است و اینکه ما بدانیم در دنیا چه می گذرد و دو طرف در چه سطحی از فعالیت هستند. احتمال شناخت گام های بعدی برای پیشرفت، شناختن قوانین دنیا در این حوزه، سطح فعالیت شرکت های مهم و برتر، حداقل های سطح تولید و چگونگی شکل مدیریت بر زنجیره ها و مهمتر از همه آنها شناخت از واقعیت ها و حقایق امروز این صنعت در سطوح برتر اروپایی برای فعالان اقتصادی ما و از زاویه دیگر ایجاد فرصت برای دید و بازدید، گفتگو و دیدن واقعیتهایی که در قالب خودش مسائل ارزنده ای هستند را شامل خواهد شد.

 ما توانسته ایم برندهای ارزنده ای در حوزه لبنیات را در ایران توسعه دهیم که در نوع خودش با توجه به وجود محدودیت ها ارزشمند است. از طرفی این دیدارها زمینه آشنایی با توانمندی های ملی ما را برای طرف های خارجی هم فراهم می کند و در نهایت در بهترین شرایط می تواند کم کم آنها را به سمت بازار داخلی ایران و بازار صادراتی اطراف ایران به گونه ای که با همکاری با طرف های تجاری ایرانی بتوانند فعالیتی را در قالب سرمایه گذاری های مشترک انجام دهند راهنمایی کند.