بانک توسعه صادرات ایران در بیست و پنج سال گذشته نقش مهمی را در حوزه صادرات غیرنفتی بر عهده داشته و توانسته جایگاه ویژه ای را در کشور در این زمینه از آن خود کند. این بانک که ۱۹ تیر ۱۳۷۱ تأسیس شد در این مدت از طریق اختصاص تسهیلات به تولید کنندگان و فعالان حوزه صادرات کالا و خدمات از یک سو و تأمین سرمایه در گردش تولیدکنندگان داخلی و حمایت از واردکنندگان محصولات صادرات محور از سوی دیگر نقش برجسته ای را در عرصه داخلی بر عهده داشت. البته این بانک در سال های تحریم دچار چالش های جدی شد اما یمی از تأثیرگذارترین بانک ها در حوزه تخصصی صادراتی است. بانک توسعه صادرات با استفاده از ابزارهای قدرتمند و کارا توانسته در این مدت فرصت های مناسب مالی را خلق و در اختیار فعالان حوزه تجارت قرار دهد. در این رابطه در بیست و پنجمین سالگرد تأسیس بانک توسعه صادرات ایران با مدیرعامل این بانک به گفتگو نشسته ایم.

با توجه به این که هفته گذشته (19 تیر) بیست و پنجمین سالروز تأسیس بانک توسعه صادرات ایران بود، به عقیده شما این بانک که اگزیم بانک کشور نیز محسوب می شود در مدت ربع قرن گذشته چه خدماتی را در حوزه تجارت بین الملل ارایه کرده است؟

به طور کلی معتقدم رشد و توسعه پایدار کشورها در گرو توسعه صادرات غیر نفتی آنهاست. امروزه شاهد مخاطرات اقتصادهای تک محصولی و عمدتا نفتی در دنیا هستیم؛ بعنوان نمونه اقتصاد ونزوئلا بعنوان کشوری که کاملا بر صادرات نفت خام تکیه دارد امروز در برابر شوک های نفتی با مشکلات زیادی دست و پنجه نرم می کند. بنابراین ما هر قدر بتوانیم به توسعه تولید صادرات محور بها دهیم، به حرکت کشور در مسیر درست رشد و توسعه کمک کرده ایم.

پرواضح است که کالای تولیدی باید رقابت پذیر باشد. رقابتی بودن به معنای اینکه تولید ما به لحاظ قیمت، کیفیت، بهای تمام شده و بهره وری تولید در سطح دنیا توان رقابت با نمونه خارجی را داشته باشد. ارز بدست آمده نیز چون غیر نفتی است به درد واردات می خورد یعنی اگر بتوانیم ارز حاصل از صادرات غیرنفتی را صرف واردات کالای واسطه ای، تجهیزات و مواد اولیه تولید کنیم، اتکایمان به نفت و درآمدهای نفتی و قیمت نفت کاهش پیدا می کند.

تجربه نشان داده وقتی اقتصادی نفتی است در دوره ای که کشور با رونق درآمد نفتی روبروست معمولا تورم بالا می رود، تقاضای کل در جامعه افزایش پیدا می کند و نرخ ارز کاهش پیدا کرده و یا ثابت می ماند چرا که در این شرایط اقتصاد دچار بیماری هلندی می شود. غالبا در دوره رونق نفتی واردات زیاد می شود و تولید داخلی از دو جهت که یکی کاهش نرخ ارز و دیگری افزایش واردات است سرکوب می گردد و در پی این اتفاق تولید و اشتغال همزمان کاهش پیدا می کنند.

بالعکس در شرایطی که قیمت نفت کاهش پیدا می کند، قیمت ارز بالا رفته، تقاضای کل کاهش پیدا می کند، پروژه های عمرانی متوقف می شوند و رکود ایجاد می شود. بنابراین با توجه به عواقب ذکر شده لازم است اتکای خود به نفت را کم کنیم و دستیابی به این هدف در گرو توسعه صادرات غیرنفتی و تکیه بر مالیات است. هر چه تولید و صادرات بیشتر باشد طبعا درآمدهای مالیاتی دولت نیز افزایش پیدا می کند و با این دو اهرم می توان بدون نفت و درآمدهای نفتی کشور را خوب اداره کرد.

لازم نیست برای اینکه صادرات غیرنفتی شکل بگیرد تنها به نفت و درآمد آن فکر کرد. ما قبل از هر چیز نیاز به نهادسازی داریم. ساختارهای نهادی در حوزه صادرات باید شکل گرفته و تقویت شوند تا بتوانیم به صادرات کمک کنیم. ساختارهای نهادی چون بانک توسعه صادرات، صندوق ضمانت صادرات، سازمان توسعه تجارت، سازمان سرمایه گذاری خارجی، صندوق توسعه ملی و اتاق های بازرگانی از تبزارهای تجارت خارجی کشور هستند که لازم است تقویت شوند.

به عقیده من ما بعنوان بانک نقشمان در این زمینه پررنگ تر از سایر نهادهاست. طبیعی است که هرچه بانک منابع بیشتری داشته باشد نقش خود را بهتر و موثرتر ایفا می کند. حتی اگر منابع بانک محدود باشد بنا به طراحی خاص این بانک که مختص حمایت از صادرات است، ابزارهایی در این بانک طراحی و پیاده سازی می شود که در سایر بانکها وجود ندارند. بعنوان مثال ما در بحث صادرات خدمات فنی و مهندسی ابزاری تحت عنوان اعتبار خریدار بکار برده ایم که با وجود تصویب آیین نامه ای در این باره از سوی بانک مرکزی، تنها بانکی که این مصوبه را عملیاتی کرده بانک توسعه صادرات است.

بانک توسعه صادرات علاوه بر تخصیص اعتبار خریدار برای صادرکنندگان خدمات فنی و مهندسی، در اکثر موارد ضمانت های ارزی نیز برای این صادرکنندگان فراهم آورده است.

در زمینه زیرساخت های صادراتی کشور چه حمایت هایی توسط بانک توسعه صادرات ایران صورت گرفته است؟

طبیعتا یکی از وظایف بانک توسعه صادرات توسعه زیرساخت های صادراتی است. پروژه هایی در این زمینه از سوی بانک چه از طریق  منابع خود بانک و چه از طریق منابع صندوق توسعه مورد حمایت قرار گرفته اند. پروژه هایی که زیر ساخت های صادراتی را گسترش داده اند از جمله پروژه های پتروشیمی که در نهایت صادرات غیر نفتی را گسترش داده اند. در بخشهای دیگر اعم از حوزه نیرو، گاز، فولاد و ... بانک کمک کرده است تا زیرساختهای صادراتی توسعه یابد.

توسعه بندر شهید بهشتی چابهار از این دست پروژه هاست. ما اگر بخواهیم صادرات خود را گسترش دهیم نیازمند امکانات بندری هستیم و اصولا صادرات بدون بندر منتفی است. در حال حاضر ظرفیت این بندر ۲.۵ میلیون تن در سال است که با ۳۳۴ میلیون دلار کمک به توسعه این بندر از سوی بانک انتظار می رود این ظرفیت به ۸ میلیون تن در سال طی ۳-۲ سال آینده برسد. ۱۲ میلیارد ریال پروژه پتروشیمی در منطقه تعریف شده که در ۱۴۰۴ باید به بهره برداری برسند. این حجم از تولید پتروشیمی نیازمند تجهیزات بندری برای صادرات است و بانک توسعه صادرات در مسیر توسعه زیرساختهای لازم برای آن در پروژه توسعه بندر چابهار ورود پیدا کرده است.

در نمونه دیگر در پروژه پتروشیمی بوشهر از طریق جذب فایناس خارجی  از کشور چین توانسته ایم زمینه را برای افزایش حجم صادرات این پتروشیمی به رقم ۳ میلیارد دلار در سال فراهم آوریم. لازم به ذکر است در این پروژه بانک تنها LC لازم برای ورود سرمایه گذاری را باز و جذب سرمایه گذاری خارجی تسهیل کرد.

به عبارتی باید گفت پروژه هایی که زیرساختهای صادراتی کشور را گسترش می دهند نیاز به منابع و حمایت بانکهای توسعه ای دارند. چراکه بانکهای تجاری وامهای کوتاه مدت ارائه می کنند و کمتر تمایل دارند به پروژه های زیرساختی ورود کنند. بانک توسعه صادرات به دلیل رویکرد حمایت از صادرات خود به این پروژه ها ورود پیدا می کند. خدمات این بانک به مواردی که ذکر شد خلاصه نمی شود.

یکی از نقش های عمده بانک همچنین تأمین سرمایه در گردش بنگاه های تولیدی در داخل کشور است. سال گذشته بخش قابل توجهی از منابع مورد نیاز بنگاه های صادرات محور توسط بانک تأمین شده نظر شما در این رابطه چیست؟

بانک توسعه صادرات به بنگاههایی که نیازمند سرمایه در گردش هستند کمک کرده و می کند. برخی بنگاه ها نیازمند سرمایه درگردش هستند و بانک با رویکرد حمایتی نرخ های ترجیحی به این بنگاه ها ارائه می کند تا بدینوسیله قیمت تمام شده تولید را کاهش دهند و بتوانند در بازارهای بین المللی رقابت کنند. نرخ فعلی تسهیلات ارائه شده به بنگاهها ۱۱ درصد است. این سوبسید برای کمک به صادرات است. باید بگویم بنگاههای صادراتی برای حفظ وضع موجود نیازمند تزریق سرمایه در گردش هستند و بانک این امکان را برای آنها فراهم آورده است.

در زمینه توسعه خطوط اعتباری چه اقداماتی صورت گرفته است؟

از دیگر روشهای حمایت از صادراتfor fating  است که ابزاری است که LC  صادراتی را تنزیل می کند. بانک توسعه صادرات خطوط اعتباری به بانکهای خارجی به منظور توسعه صادرات اعطا می کند. از ایم طریق بانک توسعه صادرات به بانک خارجی اعتبار می دهد و بانک خارجی نیز به مشتری خود اعتبار می دهد. در واقع این امکان فراهم می آید تا فروش مدت دار به خریدار خارجی فراهم شود. به این شکل که خریدار خارجی تولید ما را می خرد و پول آن را دو سال دیگر پرداخت می کند. بانک توسعه صادرات در این میان پول فروشنده داخلی را نقدا پرداخت می کند و خود دو سال بعد پولش را از بانک خارجی می گیرد.

بنابراین بانک توسعه صادرات بنابر رسالت خود که توسعه صادرات است از ابزارهای مختلف برای دستیابی به اهداف خود بهره می گیرد. در کنار خدمات یاد شده توسعه کارگزاری در کشورهای هدف صادراتی را ادامه می دهد. پس از برداشته شدن تحریمها توسعه تعامل بانکی با سایر کشورها از اهداف مهم این بانک بوده و تلاش داشته ایم مشکلات صادرکنندگان را در نقل و انتقالات وجوه برطرف سازیم. هر چقدر روابط کارگزاریمان گسترش پیدا کند کمک بیشتری می توانیم به صادرکننده ها انجام دهیم. لذا توسعه تعاملات بین المللی از اولویت های راهبردی برخوردار است.

 این نکته قابل توجه و ذکر است که بیش از ۹۵ درصد از صادرکنندان نمونه کشوری از مشتریان بانک توسعه صادرات هستند. بانک توسعه صادرات در حد توان خود چه در بخش خدمات بانکی  و چه در بخش تسهیلات همواره حامی صادرکنندگان بوده است. وجود شعبه بانک توسعه صادرات در مراکز استانها در جهت تعامل با صادرکنندگان و مشورت صادرتی با آنهاست. در این شعبات طی جلسات مختلف، مشاوره های لازم در زمینه صادرات به صادرکننده ها ارائه می شود و ارتباط تنگاتنگی بین بانک و صادرکنندگان وجود دارد و این مایه دلگرمی صادرکنندگان است که بتواند به  شعبه بانک حامی صادرات مراجعه کرده و موضوعات مربوط به صادرات را پیگیری کند.

از نظر صدور حواله های اعتباری آمارها چه رشدی را در سال گذشته در مقایسه با سال 94 نشان می دهند؟ 

حواله های اعتباری بانک توسعه صادرات در سال 95 نسبت به سال 94 رشد چشمگیری داشته و نزدیک به 4 میلیارد دلار پول برای صادرکنندگان توسط این حواله ها جابه جا شده است. معتقدم بانک توسعه صادرات تمام دغدغه اش حمایت و توسعه از صادرکنندگان است و از جمله وظایف این اگزیم بانک می توان به گسترش تجارت خارجی، توسعه صادرات، حمایت از صادرکنندگان، واردات مواد اولیه در راستای توسعه صادرات و... اشاره کرد. به بیان دیگر می توان گفت بانک توسعه صادرات به عنوان یک بانک تخصصی صادرات- واردات در ایران فعالیت می کند که این نوع بانکها را به اصطلاح اگزیم بانک می نامند.

در همین راستا این بانک به عنوان اگزیم بانک ایران شناخته شده است. از این رو اعطای اعتبارات وارداتی به واردکنندگان داخلی برای تامین مواد اولیه و کالاهای تبدیلی جهت صادرات و همچنین ماشین‌آلات و تجهیزات مورد نیاز از دیگر اقدامات این بانک به شمار می رود. به عنوان نمونه گشایش ال سی، ایجاد خط اعتباری و ... نشان دهنده حمایت بانک توسعه صادرات از واردات است. از سوی دیگر بانک توسعه صادرات خطوط اعتباری را برای واردات کالاها و خدمات از ایران راه اندازی می کند که این اعتبارات موجب می شود محصول نهایی را با ارزش افزوده بالاتری مجدد صادر کنند. در صورتیکه اگر زیرساخت های لازم به همراه تکنولوژی های مدرن همچون پالایشگاه ها با کمک و حمایت مالی بانک توسعه صادرات در کشور ایجاد شود، از واردات نیز بی نیاز خواهیم شد.