رابطه اقتصادی و استراتژیک هند و ایران به دهها دلیل از اهمیت بالایی برخوردار است. این کشور بعد از هند دومین کشور بزرگ واردکننده نفت از ایران است که سال گذشته 500 هزار بشکه در روز نفت از کشورمان وارد کرده است و این موضوع اهمیت فوق العاده ای برای ایران دارد. البته احتمالا میزان واردات نفت خود را از ایران به 370 هزار بشکه در روز تا پایان 2017 می رساند که دلیل آن محدودیت هایی است که پالایشگاه ONGC Videsh برای واردات نفت در سال جاری در نظر گرفته که دلیل آن نیز اختلافاتی است که بین این شرکت هندی و وزارت نفت ایران بر سر قرارداد توسعه یک میدان نفتی به وجود آمده است.

به گزارش پایگاه خبری و تحلیلی اگزیم نیوز به نقل از یک وبسایت تحلیلی هندی (ippreview) در دسامبر سال 2015 ایران قراردادی 3 میلیارد دلاری با این شرکت هندی برای توسعه میدان فرزاد بی بسته است اما تاکنون هیچ پیشرفتی در این طرح ایجاد نشده است. گفته می شود ایران معتقد است پیشنهاد این شرکت نفتی برای ایران جذاب نیست و از طرفی این شرکت نیز تهدید کرده واردات خود از نفت خام ایران را کاهش خواهد داد.

نمایندگان دو طرف در ماه جاری بر سر ارایه راهکاری برای حل این مشکل دیدار کردند تا بر سر یک راه حل برای برطرف کردن این اختلافات به نتیجه برسند و مشکلات موجود را برطرف کنند. البته شرکت های دیگری نیز همچون مانگلور هند قصد دارند امسال میزان واردات نفت خام خود را از ایران کاهش دهند که تمام این موارد باعث شده پیش بینی ها از واردات نفت ایران توسط هند کاهشی باشد.

موضوع دیگر آن است که سال گذشته مقامات هندی در دیدار با طرف ایرانی بر همکاری های مشترک برای توسعه بندر چابهار تأکید و در این زمینه توافق نامه های همکاری امضا کردند که در همان زمان تحلیلگران معتبر دنیا این تصمیم را که به سرمایه گذاری نیم میلیارد دلاری هند در این بخش منجر می شد نقطه عطفی در ارتباط دو کشور دانستند.

این پروژه یکی از مهمترین پروژه های همکاری ایران و هند است که می تواند به رفاه قابل توجهی در منطقه سیستان و بلوچستان در جنوب شرق ایران منجر شود که در حال حاضر یکی از مناطق کم توسعه یافته ایران محسوب می شود. در عین حال هند نیز یک قرارداد سه جانبه با ایران و افغانستان امضا کرده که این قرارداد بر پایه همکاری ها برای توسعه حمل و نقل زمینی و کریدور تجاری است که دسترسی سه کشور را هموار می سازد و از طریق خط آهن ارتباط چابهار را با زرنج در افغانستان برقرار می سازد و پل ارتباطی قندهار، کابل، مزار شریف و هرات را با هند برقرار می سازد.

با این حال آنطور که دولت هند اعلام کرده هنوز اعتبار لازم برای پروژه چابهار تأمین نشده و آنطور که مقامات هندی گفته اند قسط اول این قرارداد که رقم آن 150 میلیون دلار است هنوز تأمین اعتبار نشده و دلیل این امر نیز بوروکراسی پیچیده بر مناسبات اقتصادی و تجاری در ایران اعلام شده است.

نشنال اینترست نیز اخیرا در گزارشی به بررسی روابط ایران و هند پرداخته می نویسد: هیچ چیز به جز توسعه بندر چابهار در جنوب شرقی ایران نماد ارتقاء روابط دو جانبه بین ایران و هند نیست. چابهار تنها بندر جنوبی ایران است که در خارج از خلیج فارس در خلیج عمان قرار دارد. توسعه این بندر از سال 2003 مطرح بوده، و اقدامات متناسب با آن شروع شده بود. در این میان بندر رقیب در «گوادر» پاکستان - صد مایل دورتر از شرق چابهار- توسط چینی ها توسعه یافته است. در طول دهه گذشته، چین و پاکستان در مسیر گسترش گوادر حرکت کردند و پکن 45 میلیارد دلار در دالان اقتصادی چین و پاکستان سرمایه گذاری کرد.

به گزارش نشنال اینترست پروژه چابهار با وجودی که به واسطه تحریم ها از پروژه رقیب چینی – پاکستانی عقب مانده، همچون یک دهه پیش اعتبار دارد. ایران برای دسترسی به اقیانوس هند به بندری خارج از خلیج فارس نیاز دارد. همچنین در استان سیستان و بلوچستان نیاز به یک سرمایه گذاری عظیم دارد. هند که توسط رقیب دیرپای خود پاکستان رانده شده، به دنبال دور زدن آن به آسیای مرکزی است و چابهار مسیر خوبی را برای صادرات محصولات آن ارائه می دهد. هر دو کشور همچنین این بندر را به عنوان راهی برای تقویت دولت مرکزی در افغانستان که محدود به خشکی است می دانند تا دالان تجاری و سرمایه گذاری مستقل از کراچی را در اختیار کابل قرار دهند.

موضوع دیگر آن که هند به نظر می رسد از حضور چین در این پروژه راضی نیست و از آن استقبال نکرده با این حال ایران پکن را نیز در قسمت هایی که به خود مربوط است وارد کرده است. چین و ایران همواره از روابط اقتصادی قوی و محکمی برخوردار بوده اند و اولین سفر رسمی رهبر یک کشور خارجی به تهران بعد از لغو تحریم ها توسط ژی جین پینگ رییس جمهور چین انجام شد که 17 قرارداد همکاری در حوزه های انرژی و جاده ابریشم بود.

هر دو طرف در عین حال بر ارتقای تجارت دوجانبه متعهد شدند و قراردادهایی به ارزش تقریبی 600 میلیارد دلار را به امضا رساندند که به گفته روحانی این روابط فصل جدیدی در روابط اقتصادی ایران و چین را رقم زده است. در این بین به تحلیل پایگاه تحلیلی ippreview یکی از مهمترین نگرانی ها در رابطه با ایران تصمیمات ترامپ علیه کشورمان است.

دولتمردان هندی از عدم اطمینان مربوط به سیاست های ترامپ در مورد ایران نگرانند و معتقدند اگرچه دولت آمریکا و شخص رییس جمهور این کشور لغو تحریم ها را برای یک دوره سه ماهه تمدید کرد اما سیگنال هایی از احتمال تحریم ایران توسط وزارت خزانه داری آمریکا شنیده می شود که بر نگرانی های طرف های تجاری از جمله هند افزوده است.

موضوع دوم به عقیده این پایگاه تحلیلی نگرانی هند از رابطه ایران و رژیم صهیونیستی است. هندوستان روابط اقتصادی مناسبی با این رژیم دارد و اختلافات عمیق ایران با رژیم صهیونیستی باعث شده تا در روابط خود با تهران با احتیاط گام بردارد. با این حال نوع روابط تهران و دهلی برای سیاستمداران هندی از اعتبار ویژه ای برخوردار است.

بر اساس این گزارش هند همچنین روابط ایران را با کشورهای عربستان، پاکستان و سایر کشورهای منطقه رصد می کند و روابط با چین نیز از اهمیت بالایی برای این کشور برخوردار است. هند در عین حال علاقمند است تا روابط اقتصادی و سیاسی خود را با روسیه گسترش دهد؛ کشوری که از ارتباط قوی و استراتژیک با ایران برخوردار است. اخیرا نیز در ماه فوریه مقامات روسی و هندی در دیداری به ضرورت گسترش روابط اقتصادی تأکید کرده و توافق کرده اند که همکاری های استراتژیک ممتاز و عمیقی را در پیش بگیرند که این موضوع بر نوع رابطه ایران و هند نیز اثرات قابل توجهی خواهد داشت.

به عنوان مثال کریدور حمل و نقل شمال به جنوب که از طریق ایران بین روسیه و هند ارتباط برقرار می کند و در عین حال به اروپا نیز وصل می شود از اهمیت بالایی برای همه طرفین برخوردار است. پيوندهاي اقتصادي و بازرگاني هند و ايران به صورت سنتي از واردات نفت خام ايران شكل گرفت. هند در سال 2009 - 2008 ، حدود 22ميليون تن نفت خام به ارزش تقريبي ده ميليارد دلار از ايران وارد نمود كه بدين ترتيب هند سومين بازار بزرگ نفت خام ايران خواهد بود. طبق آخرین آمار رسمی اعلام شده ؛حجم كلي بازرگاني دوجانبه از آوريل 2008 تا مارس 2009 به 15 / 13ميليارد دلار امريكا بالغ گرديد كه در مقايسه باسال قبل از آن افزايش 49 / 2 درصدي را نشان مي دهد.

قسمت اعظم اين بازرگاني دوجانبه شامل واردات فراورده هاي نفتي از ايران است. همچنين صادرات هند به ايران شامل فراورده هاي نفتي،برنج، ماشين آلات، محصولات فلزي، مواد اوليه آهن و فولاد، آهن و فولاد، دارو، مواد دارويي، مواد شيميايي عالي، مواد معدني پردازش شده، نخ و پارچة مصنوعي، چاي، مواد شيميايي آلي، غيرآلي و كشاورزي،فراورده هاي ساخته شده از لاستيك است.

هفته گذشته اما مانموهان سینگ پس از دیدار با هرمان وان رومپوی رئیس شورای اروپا در دهلی‌نو تصریح کرد مشکلاتی در ارتباط با برنامه هسته‌ای ایران وجود دارد ولی ما بر این باور هستیم که این موضوع می‌تواند و باید با بیشترین تاکید بر راه‌ حلهای دیپلماتیک حل و فصل شود.

بر اساس این گزارش وان رومپی به همراه هیاتی از نمایندگان اتحادیه اروپا برای گفتگو با مقامات رسمی هند به دهلی‌نو رفته است. رومپی هم به خبرنگاران گفت اروپا طرفدار راه‌ حل نظامی در قبال ایران نیست و هند می‌تواند از قدرت نفوذ خود استفاده کند تا ایران را بر سر میز مذاکره برگرداند. دیدار نمایندگان اتحادیه اروپا با مقامات رسمی هند در راستای تشدید فشارها بر هند برای کاهش سطح روابط تجاری با ایران ارزیابی شده است.

ایران دومین صادر ‌کننده نفت خام به هند بعد از عربستان سعودی به شمار می‌رود و کشورهای غربی به دنبال ترغیب مقامات هندی برای کاستن از میزان وابستگی اقتصاد هند به نفت ایران هستند. سفر هیات اروپایی به دهلی نو در شرایطی انجام شده است که دولت هند اعلام کرد به دنبال گسترش تجارت با ایران است. هند اعلام کرد در ماه میلادی جاری هیاتی از بازرگانان و صاحبان صنایع این کشور به تهران می‌روند تا فرصتهای تجاری با ایران را بررسی کنند. هیات بازرگانی هند در شرایطی قرار است راهی تهران شود که این کشور در ماههای اخیر در پرداخت پول نفت خام وارداتی خود از ایران با مشکلاتی روبرو بوده است.