در شرایطی روابط حوزه انرژی چین و خاورممیانه در حال گسترش است که روابط ایران و کشورهای منطقه چندان تعریفی ندارد و به خصوص بعد از برجام رقابت شدیدی بین کشورهای منطقه خاورمیانه بر سر تصاحب سرمایه های خارجی از یک سو و کسب بازارهای انرژی از سوی دیگر آغاز شده و ادامه دارد.

در این بین یکی از کشورهایی که در حوزه انرژی سعی در نفوذ بیشتر در منطقه خاورمیانه دارد چین است. این کشور که یکی از مصرف کننده های بزرگ حامل های انرژی است یکی از شرکای اصلی انرژی ایران نیز محسوب می شود. پادشاه عربستان اخیرا با سفر به چین قراردادهای تجاری مهمی را با این کشور امضا کرد که یکی از این قراردادها در حوزه انرژی بود که به ایجاد یک کنسرسیوم چینی برای خرید سهام آرامکوی عربستان اختصاص داشت.

مسایل ژئوپلیتیک منطقه نیز در حال تغییر شکل به نفع عربستان و همکاری این کشور با چین است. کارشناسان معتقدند در شرایط کنونی روابط نزدیک ابرقدرت های بزرگ دنیا با عربستان همچون آمریکا و چین و سایر کشورهای آسیایی می تواند فتح بابی بر توسعه قدرتمند اقتصادی سعودی ها باشد.

چین نیازمند فرصت های جدید اقتصادی برای سرمایه گذاری است تا بتواند رشد اقتصادی خود را از رقم کنونی آن تا 8 درصد ارتقا دهد اما برای این منظور نیازمند تضمین منابع انرژی است که به نظر می رسد روابط با عربستان می تواند این ضمانت را به چینی ها بدهد. تا پیش از این تلاش چین بیشتر محدود به سرمایه گذاری در کشورهای ایران و عراق می شد که توسط شرکت هایی همچون ساینوپک عملیاتی شده است با این حال به نظر می رسد چین در حال تغییر جهت به سمت بازارهای دیگر خاورمیانه و شمال آفریقا است.

شرکت های چینی به خصوص در منطقه کردستان عراق فعالیت های قابل توجهی برای توسعه نفتی این مناطق انجام داده اند اما بعد از رفع تحریم های ایران فعالیت های خود را در کشور ما کاهش داده و محدود کرده اند. با این حال با راه اندازی راه ابریشم زمینه های جدیدی برای همکاری بین ایران و چین آغاز در زمینه هایی مثل صنعت برق و انرژی‌های خاک، تکنولوژی، ساخت و ساز، آهن و فولاد، ذغال سنگ، نفت، مالی، بانکی و بیمه، سرمایه‌گذاری، ارتباطات، هوا- فضا، تجهیزات صنعتی، خودرو، حمل و نقل، کشاورزی، نوشیدنی، دارو و تجارت بین‌المللی آغاز شده است.

این در شرایطی است که کمربند جاده ابریشم زمینه های مشارکت سایر کشورها از جمله روسیه را نیز فراهم آورده است. دو روز پیش اجلاس بین المللی جاده ابریشم در چین کار خود را با حضور هزار و 500 نفر از جمله 850 میهمان خارجی از 130 کشور و 70 سازمان بین المللیآغاز کرد و به پایان رساند.

وزیر امور اقتصادی و دارایی کشورمان در باره نقش ایران و ارزیابی اجلاس مذکور گفت که چین می خواهد نقش موثرتری در اقتصاد جهان ایفا کند و طرح راه ابریشم نوین نیز در همین راستا است و موسسات مالی چین از موسسات بانکی بزرگ دنیا بوده و در تامین اعتبارات مالی پیشرو دیگر کشورها هستند.

او اجرای برنامه راه ابریشم را برای همه کشورها مفید دانست و گفت که بسیاری از کشورها در سطوح بالا در اجلاس حضور داشتند و دیدگاهها و اظهارات مطرح شده نشان می دهد که دولت ها و کشورها طرح را جدی گرفته اند. در این بین حضور سایر کشورها از جمله روسیه و ترکیه به عنوان موافقان این طرح نشان می دهد زمینه های توسعه همکاری های منطقه ای زیادی برای اجرای این طرح وجود دارد.

ولادیمیر پوتین، رئیس جمهوری روسیه با استقبال از طرح «یک کمربند - یک جاده» گفت: روسیه به صورت فعالانه در اجرای این پروژه جهانی با چین و دیگر کشورهای ذینفع مشارکت خواهد کرد. علی طیب‌نیا، نماینده ایران در این اجلاس هم تاکید کرد که جمهوری اسلامی تمام توان خود را برای اجرای این طرح به‌کار می‌گیرد.

رجب طیب اردوغان، رئیس جمهوری ترکیه هم به عنوان یکی از کشورهای مهم در مسیر جاده ابریشم با حضور در این اچلاس عزم ترکیه در احیای جاده ابریشم را نشان داد. علاوه بر سه کشور بزرگ روسیه، ایران و ترکیه، کشورهای آسیای میانه هم از ایده احیای جاده ابریشم حمایت کرده اند. به عقیده کارشناسان این طرح می تواند از کاهش نقش همکاری های ایران و چین و ابرقدرت های آسیایی ایران جلوگیری کند که برخی کشورها به خصوص کشورهای عرب منطقه به دنبال آن هستند.

عربستان در تلاش است تا مانع همکاری های ایران و چین شود و سعی می کند با جذب سرمایه های چینی در حوزه های نفت، پتروشیمی و پالایشی همکاری های ایران و چین را به سمت خود معطوف کند. با این حال به نظر می رسد جاده ابریشم جدید می تواند این موضوع را خنثی کرده و باعث تقویت بیشتر همکاری های تهران-پکن گردد.