صادرات یکی از فعالیت‌های مهم اقتصادی تأثیرگذار بر رشد اقتصادی است، به همین منظور مرکز توجه استراتژیست های اقتصادی و فعالان صادراتی بوده است. این میزان توجه به‌ واسطه سهولت استفاده از این راهبرد برای ورود به عرصه رقابت بین‌المللی و همچنین به سبب ویژگی‌های سودمندی که صادرات در توسعه و پیشرفت واحدهای تولیدی دارد، بسیار حائز اهمیت است. از این‌رو همواره صادرکنندگان  به دنبال کسب اطلاعات و ترویج دانش صادراتی در زیر مجموعه‌‌های مختلف خود بوده‌اند تا بتوانند عملکرد موفق خود را در زمینه صادرات تضمین نمایند. از جمله رویکردهایی که می‌تواند در ایجاد دانش صادراتی مؤثر باشد به روزرسانی و رسیدن به استاندارهای جهانی در بخش های مختلف صادرات است. 

از سوی دیگر با توجه به اندازه و قدمت اقتصاد کشور و بخش خصوصی و موقعیت ویژه ایران در منطقه و دنیا حجم صادرات غیر نفتی ایران از حجم صادرات صورت گرفته در دنیا رقم بسیار کوچکی است که شایسته کشوری با موقعیت ایران نیست. این در حالی است که پیش بینی شده ایران در افق 1404، سهم صادرات غیر نفتی خود را به 200 میلیارد دلار برساند. 

محمد لاهوتی درباره دلایل عدم دستیابی ایران  به سهم صادرات در خور اقتصاد خود از کل صادرات دنیا گفت: قبل از اینکه به این موضوع بپردازیم باید به تجارت خارجی خود نگاهی بیندازیم. به گفته وی سهم تجارت خارجی ایران در دنیا کمتر از ۰.۳ درصد است و بر اساس استانداردهای جهانی باید این سهم حداقل یک درصد از سهم تجارت جهانی باشد.

به گفته وی تجارت خارجی کشور با احتساب فروش نفت، رقمی کمتر از 150 میلیارد دلار است و این رقم حتی یک دهم حجم تجارت خارجی کشورهای حاشیه ای و کوچک منطقه نیست. ما تا زمانی سهم تجارت خارجی و جهانی خود را به سطح استاندارد نرسانیم در منطقه نیز شرایطی بهتر از این را نخواهیم داشت.

وی در خصوص موانع صادرات گفت: قبل از اینکه به صادرات بپردازیم باید به تولید توجه کنیم. تا زمانیکه تولید ما صادرات محور نباشد یعنی به لحاظ کیفیت و قیمت قابل رقابت نباشد قطعا صادراتی هم نخواهیم داشت و هر چه به سمت کالا با ارزش افزوده بالاتر حرکت می کنیم، فاصله مان با استانداردها بیشتر می شود و در نتیجه حضورمان کمرنگ تر می شود. به عقیده لاهوتی شما اگر به سبد صادراتی کشور طی سه الی چهار سال اخیر نگاهی بیندازید متاسفانه میانگین قیمت های صادراتی ما  هر سال کاهش داشته، علی رغم اینکه به لحاظ وزنی افزایش داشته ایم که این نشان دهنده این است که ما در تولید و قیمت تمام شده مشکل اساسی داریم.

لاهوتی در ادامه گفت: عدم افزایش نرخ ارز متناسب با افزایش تورم، پایین بودن بهره وری، کار کردن زیر ظرفیت کارخانجات، عدم زیر ساخت مناسب برای حمل و نقل و عدم بهروه وری از نیروی کار متخصص در برخی رشته ها  و از همه مهمتر عدم عضویت ایران در سازمان جهانی تجارت باعث شده که کالاهای ایرانی در بدو ورود به کشورهای هدف صادراتی، مجبور به پرداخت تعرفه های چند ده برابری شوند که نتیجه آن قبضه شدن بازار توسط رقبای ماست که تنها با عضویت در سازمان تجارت جهانی تعرفه کمتر از 4 درصد می پردازند.

رئیس کنفدراسیون صادرات اتاق ایران گفت: به نظر من امروز برای برطرف شدن مشکلات ذکر شده، اقتصاد مقاومتی راهکار مناسبی است که می تواند برای برون رفت از این شرایط به ما کمک کند ولی متاسفانه به نظر نمی رسد در اجرا موفق باشد. سلیقه ای عمل کردن و تفسیر غلط از قانون و ایجاد ابهام در آن از مشکلات پیش روی اجرایی شدن پیش شرط های اقتصاد مقاومتی است. وی ادامه داد: آیین نامه های اجرایی گاها با منظور نظر قانونگذار در تضاد هستند و بعضی از دولتها تن به قانون نمی دادند و آن را اجرا نمی کردند و بعضی دولت های دیگر هم به نوعی دیگر قانون را دور می زنند و نظارتها در این حوزه ضعیف است و مجریان قانون سلیقه ای اعمال نظر می کنند.

همچنین مصطفی رناسی صادرات را یکی از ضرورت‌های اصلی کشور عنوان می‌کند و گفت: در حال حاضر نخستین مشکلی که ما برای صادرات با کشورهای منطقه با آن روبه‌رو هستیم، بحث مراودات بانکی است؛ در واقع ارتباطات بانکی و نقل و انتقال ارز حاصل از تجارت که در سالهای گذشته به‌ علت تحریم ها بر روی کشور سایه انداخته و هنوز کاملا رفع نشده است، عمده مشکلات صادرکنندگان را تشکیل می دهد. 

به گفته وی در تجارت و اصول بازارها باید نقل و انتقال کالا و پول به موازات هم انجام شود و این سرعت عمل بسیار مهم و نقش بسزایی برای پیشرفت و توسعه فعالیت صادرکنندگان دارد. وی ادامه داد: اما همچنان پس از برجام در ارتباطات بانکی گشایشی حاصل نشده و مشکلاتی مانند باز کردن ال سی و دریافت و اتنتقال پول یا تبدیل پول کاملا رفع نشده است. به گفته رناسی علاوه بر موانع و چالش های مالی و بانکی، عدم پرداخت جوایز صادراتی از دیگر مشکلات صادرکنندگان است.

نایب رئیس اتاق بازرگانی، صنایع و معادن استان اصفهان سومین مانع صادرکنندگان برای معرفی محصولات خود را نرخ ارز عنوان کرد و افزود: متاسفانه دولت یازدهم علی رغم اهداف برنامه پنجم توسعه مبنی بر اینکه نرخ ارز باید به اندازه تورم داخلی منهای تورم کشورهای هدف تسهیل می شد، تاکنون موفقیتی در این امر حاصل نشده، بلکه در این میان فقط قیمت دلار را ثابت نگه داشته ایم.

مرتضی سلطانی تنها صادرکننده ای است که بعد از انقلاب حائز مدال افتخار صادرات شده و موفقیت های مستمری در این حوزه دارد، بر لزوم بازاریابی مبتنی بر دانش روز این علم را در صادرات کشور تاکید کرد و گفت: یک صادرکننده باید قبل از اقدام به صادرات، در حوزه محصولی که تولید می کند محصول رقبا را به لحاظ کیفیت، قیمت و تنوع خوب بشناسد و این کار او را از رفتن دوباره یک مسیر بی نیاز می کند. به گفته وی کسب این اطلاعات پیش فرض مناسبی از بازار هدف در دسترس صادرکننده قرار می دهد که بسیار ارزشمند است.

سلطانی معتقد است: برای ماندن در بازی صادرات نیازمند یک برنامه بلند مدت هستیم نه اینکه پیله وروار و کوتاه مدت عمل کرده و تنها امروز را به فردا برسانند و به این وضعیت راضی باشند؛ این کار هیچوقت صادرکننده را به مرحله برند شدن نمی رساند.

وی اهمیت مساله انطباق با استانداردهای بازاریابی جهانی را بر  توسعه صادرات غیر قابل انکار دانست و ادامه داد: اگر این استانداردها را رعایت نکنیم سهمی از کیک صادرات دنیا نصیبمان نخواهد شد و محصولمان یا برگشت می خورد یا در ادامه صادرات آن بازار را از دست خواهیم داد. به گفته وی با توجه به اینکه رقابت در بازارهای جهانی مبدل به سخت ترین چالش های فضای صادراتی شده اگر الفبای حضور را در بازار رعایت نکنیم سهم گرفتن از آن بسیار سخت و گاه غیر ممکن خواهد بود.

به گفته وی  صادرات ما نیاز به مهندسی بازار دارد تا جزییات را بررسی کرده و صادرات را مبتنی بر مطالعه انجام دهد. این مدیریت باید مستمر بوده و دمی از فرایند صادرات حذف نشود تا بتواند مشتری وفادار برای خود دست و پا کند.

وی وجود کنسرسیوم های صادراتی را برای مدیریت صادرات در کشور ضروری خواند و گفت: مهم است که ما یک فونداسیون قوی و محکم برای صادرات خود بریزیم. صادرات کشور نیازمند یک تشکل مدیریت صادرات است. همانطور که در همه جای دنیا این کار انجام شده و بخشی از مسئولیت مدیریت صادرات را این تشکل به عهده گرفته است. وی ادامه داد: این اقدام الزاماتی دارد و از آنجاییکه صادرات قبل از هر چیز یک کار فرهنگی است می بایست فرهنگ را در حوزه صادرات و فضای کسب و کار داخل کنیم. مدیریت حوزه صادرات یک کار یک شبه نیست و هیچ کاری بدون صرف زمان به نتیجه نمی رسد و صادرات ما نیازمند تغییر نگاه و تفکر است و الا انتظار بهبود در این بخش بیهوده خواهد بود.