عراق یکی از بازارهای مهم صادراتی ایران است که رتبه سوم صادرات را بعد از چین و امارات متحده عربی به خود اختصاص داده است. تجارت با این کشور با توجه به نزدیکی فرهنگی و مذهبی و همچنین همسایگی با ایران همواره مورد توجه بوده است، اما در سه سال گذشته با توجه به اینکه صادرات خدمات فنی و مهندسی و همچنین صادرات سیمان به این کشور دچار چالش شده است، لزوم توجه به مؤلفه‌های دیگر تجارت با این کشور ضروری شده است. بنابراین دولتمردان و بخش خصوصی دست‌اندرکار صادرات با به روز رسانی صادرات به این کشور باید به دنبال توسعه و همچنین حفظ بازارهای صادراتی آن باشند.
جهانبخش سنجابی شیرازی در پاسخ به این سوال که با توجه به بن‌‌بست رسیدن صادرات خدمات فنی و مهندسی به عراق و همچنین توقف صادرات سیمان به این کشور که بخش قابل توجهی از درآمدهای صادراتی برای ایران را به این کشور شامل می‌شد، چشم‌انداز تجارت با عراق در سال 96 را چگونه ارزیابی می‌کنید، گفت: سه مؤلفه قیمت نفت، وضعیت امنیتی و شرایط انتخاباتی این کشور در روابط تجاری ما با عراق در سال آینده تأثیرگذار است.
دبیرکل سابق اتاق ایران و عراق با بیان اینکه اگر عراق به سمت امنیت پایدار برود، قطعا زمینه‌های تجارت ما به عراق هم افزایش می‌یابد، افزود: اما اگر شرایط امنیتی ناامن‌تر شود، تجارت ما با این کشور به سمت کالاهای مصرفی پیش می‌رود و از تجارت کالاهای سرمایه‌ای به عراق فاصله می‌گیریم.
این کارشناس مسائل عراق با تاکید بر اینکه حدود 92 درصد درآمدهای دولت عراق از فروش نفت حاصل می‌شود، بیان داشت: بنابراین اگر قیمت نفت در سال 96 افزایش یابد، دولت عراق و به تبع آن مردم این کشور به سمت بازسازی و سرمایه‌گذاری متمایل می‌شوند و کاهش قیمت نفت هم نتایج عکس خواهد داشت.
وی با بیان اینکه نزدیک شدن دوباره عراق به فضاهای انتخاباتی هم ممکن است، موجب تنش بین گروه‌های سیاسی شود، گفت: تنش سیاسی بر روابط تجاری اثرگذار است.
* چشم‌انداز روشنی از تجارت با عراق نداریم
سنجابی اظهار داشت: با توجه به مسائل یاد شده می‌توان گفت در مجموع در تجارت با عراق در سال 96 چشم‌انداز روشنی نداریم.
سنجابی با بیان اینکه در مواردی از جمله صادرات خدمات فنی و مهندسی چشم‌انداز سال آینده ما کاملا روشن است، گفت: در زمینه صادرات خدمات فنی و مهندسی به عراق جهش نخواهیم داشت. زیرا اگر در سال آینده عراق درآمد بیشتری داشته باشد با توجه به سیاستگذاری این کشور برای جذب سرمایه‌گذاری و پرکردن چاله‌های پرسنلی و هزینه‌های جاری، قطعا سهم کمتری از درآمدهاش به پروژه‌های عمرانی تعلق می‌گیرد و بیشتر درآمدهایش را صرف هزینه جاری خواهد کرد.
وی همچنین به از دست دادن بخشی از بازارهای مصرفی ایران در این کشور اشاره کرد و گفت: واقعیت این است که همیشه خریداران منتظر نمی‌مانند تا فقط از ما تولید کنند بلکه با توجه به اقداماتی که این کشور در زمینه تولیدات برخی کالاهای وارداتی انجام داده و می‌دهد به مرور بخشی از بازارهای مصرفی خود را از دست خواهیم داد.
سنجابی افزود: البته حضور رقبا در بازار عراق هم بخشی از بازار مصرفی کالاهای ایرانی در عراق را کاهش می‌دهد.
* 40 درصد تجارت ایران به عراق پیله‌وری است
دبیرکل سابق اتاق ایران و عراق در پاسخ به این سؤال که دلایل از دست دادن بازارهای مصرفی علاوه بر موارد فوق چیست، گفت: با گذشت 12 سال از ارتباطات تجاری با این کشور بیش از 40 درصد از تجارت ما با عراق پیله‌وری است.
وی افزود: ما سیاست بازارسازی با حفظ بازار را نمی‌توانیم نهادینه کنیم، چون تولید ما اساسا برای فروش پیله‌ور و خرید پیله‌ور برای صادرات به عراق است.
این کارشناس مسائل عراق در پاسخ به این سوال که حجم تجارت ما با عراق در حال حاضر چقدر است، گفت: در 4 سال اخیر بعد از بحران داعش در عراق تراز تجاری ما با این کشور تغییر نکرده، اما رقم کلی صادرات ما به عراق از جمله صادرات خدمات فنی و مهندسی و درآمدهای ناشی از صادرات انرژی به این کشور در 3 سال گذشته سیر کاهشی داشته است.
دلایل کاهش صادرات سیمان و کاشی و سرامیک به عراق
وی با اشاره به اینکه در 2 سال گذشته حجم صادرات کالاهای سرمایه‌ای از جمله صادرات سیمان و کاشی و سرامیک به این کشور کم شده است، تصریح کرد: از دست دادن بازارهای صادراتی این کالاها دو دلیل عمده داشته که دلیل اول آن کاهش ساخت و ساز و کاهش بودجه عمرانی و دلیل دوم آن بازیگری رقبا و افزایش تولید داخلی در عراق بوده است.
سنجابی گفت: صادرات برق به عراق با این کشور ثابت شده، صادرات کالاهای نفتی به حداقل رسیده و قرارداد خرید دولتی نفت سفید هم تمدید نشده و همه این عوامل دست به دست هم داده‌اند، تا رقم صادراتی ما به عراق سیر کاهنده داشته باشد.
وی در پاسخ به این سؤال که وضعیت روابط بانکی ما با کشور عراق چگونه است، بیان داشت: مشکلات بانکی با عراق هم به سه دسته تقسیم می‌شود، از آنجا که بیش از 40 درصد تجارت ما با کشور عراق پیله‌وری است، بنابراین نقل و انتقال پول بصورت نقدی انجام می‌شود و خریدار و فروشنده به فکر زیرساخت‌های بانکی نیستند.
سنجابی گفت: در واقع صادرکننده ما عملا پیله‌ور است و پیله‌ور هم جنس را با ریال تهیه و با ارز یا ریال در نقطه صفر مرزی کالای خود را مبادله می‌کند.
وی با اشاره به مشکل دوم ارتباط بانکی با عراق گفت: ما بانکی که به مفهوم واقعی توان گشایش اعتبار و ال سی را داشته باشد در تجارت با عراق نداریم، چرا که بانک‌های دولتی ما به نوعی پشتیبان بازرگانی دولتی با عراق هستند و بانک‌های خصوصی هم، به دلیل نظامات خاص در عراق هنوز به سمت گشایش اعتبارات اسنادی نرفته‌اند.
دبیرکل سابق اتاق بازرگانی ایران و عراق اظهار داشت: بنابراین وقتی گشایش اعتبارات اسنادی در بانک نباشد، بهره‌گیری از سیستم بانکی بیشتر هزینه است و به همین دلیل عمدتا خریداران عراقی به سمت سیستم بانکی نمی‌روند.
سنجابی در ادامه به مشکل سوم ارتباطات بانکی در تجارت با عراق اشاره کرد و تصریح کرد: بانک‌های عراق به دلیل شرایط تحریمی که در ذیل فصل 7 منشور سازمان ملل آمده خیلی مایل به تعامل با بانک‌های ما نیستند.
وی افزود: البته بیان این مسائل بدین معنا نیست که در ارتباطات بانکی با عراق شرایط بسیار بدی داریم، بلکه باید اشاره کرد که ارتباطات بانکی نسبت به سال‌های گذشته حتی وضعیت بهتری هم پیدا کرده است.
سنجابی در پاسخ به این سؤال که با توجه به روابط سیاسی خوب بین دولت‌های ایران و عراق روابط اقتصادی ما چقدر همسو با روابط سیاسی است، گفت: ما حدود 50 درصد مسیر در روابط تجاری با عراق را طی کرده‌ایم و 50 درصد باقی‌مانده به عراق بستگی دارد.
وی با بیان اینکه بازار تجاری عراق بسیار پیچیده‌تر از بازار تجاری ما است، گفت: کار اقتصادی با عراق بسیار متفاوت‌تر از کار اقتصادی با سایر نقاط دنیاست.
کارشناس مسائل ایران و عراق بیان داشت: نظامات اقتصادی دنیا مبتنی بر اقتصاد دولتی یا مبتی بر اقتصاد بخش خصوصی و یا ترکیبی از این دو است، اما به دلیل وجود گروه‌های سیاسی، تقسیم قدرت و کار تجاری با عراق دارای پیچیدگی‌های بسیاری است.
* زمینه‌های سرمایه‌گذاری مشترک با عراق فراهم نیست
وی در پاسخ به این سؤال براساس نظر برخی کارشناسان برای ادامه تجارت به عراق باید وارد مرحله جدید یعنی سرمایه‌گذاری مشترک با این کشور شد، در این زمینه چه فرصت‌هایی وجود دارد، گفت: این راهبرد درست است و همیشه جواب می‌دهد، زیرا وقتی بازیگران بازار هدف در معرض سود اقتصادی قرار می‌گیرد و در یک فعالیت اقتصادی شریک می‌شوند، این راهبرد راهگشاست.
سنجابی افزود: اما تحقق این راهبرد نیازمند بسترها و انجام یک سری عملیات و اقدامات است.
دبیرکل سابق اتاق ایران و عراق با بیان اینکه در حال حاضر بسترهای سرمایه‌گذاری‌های مشترک به صورت کامل فراهم نیست، گفت: پول در منطق اقتصادی ترسو است و هر جا برای سرمایه‌گذاری امنیت نباشد، پول فرار می‌کند.
* 3 استراتژی برای آینده تجاری با عراق
وی با تأکید بر اینکه ما حتما باید سه استراتژی را برای آینده روابط اقتصادی با عراق دنبال کنیم، بیان داشت: استراتژی اول دنبال کردن ایجاد امنیت و پایداری در عراق است، زیرا استقرار امنیت در عراق منجر به افزایش حجم سرمایه‌گذاری می‌شود و افزایش سرمایه‌گذاری هم منجر می‌شود، تا ما سهم بیشتری از بازار عراق را به دست آوریم.
سنجابی با بیان اینکه در استراتژی دوم باید در تعامل با احزاب و گروه‌ها و جریانات همسو در عراق زمینه‌سازی کنیم، گفت: این امر منجر می‌شود، تا در تعامل با گروه‌های سیاسی همسو، فعالیت اقتصادی ما با این کشور هم بیشتر شود.
وی افزود: در استراتژی سوم حتما باید از تجارت پیله‌وری فاصله بگیریم و به سمت استراتژی تولید برای صادرات مبتنی به ذائقه مشتری در مقصد و سه سمت تولید در مقصد حرکت کرد.
دبیرکل سابق اتاق ایران و عراق بیان داشت:به عبارت دیگر یعنی بخشی از زنجیره تولید را به داخل خاک عراق برده و این قضیه باعث می‌شود شاخص‌های بازسازی عراق از رشد برخوردار شود و طبیعتا با حمایت دولتمردان عراق مواجه می‌شود.
براساس این گزارش: پنج بازار نخست صادراتی کشور چین با 6543 میلیون دلار، امارات متحده عربی 5666 میلیون دلار، عراق 5039 میلیون دلار، ترکیه 2817 میلیون دلار و جمهوری کره 2567 میلیون دلار است.
سهم این بازارها از کل صادرات کشور 64 درصد و عراق در رتبه سوم عراق گرفته است.
منبع: فارس
نظر شما