خروج پتروشیمی ها از بورس کالای ایران یکی از مباحثی است که پس از گذشت چندی هنوز اتفاق نظری در خصوص آن به وجود نیامده است. برخی بر این عقیده اند که با حذف بورس کالای ایران، به سیستم هایی همچون سیستم حواله ای باز می گردیم. سیستمی که هرج و مرج و بی نظمی مشخصه آن است . به این ترتیب که در صورت حاکمیت این سیستم تولید کننده مواد اولیه و خوراک بر اساس سلیقه خود مشتریان را انتخاب می کند و با این حساب برخی از تولید کنندگان (بیشتر تولید کنندگان خرد) نمی توانند مواد اولیه بنگاههای خود را از تهیه کرده و رفته رفته مجبور می شوند بنگاههای تولیدی خود را تعطیل کنند.

برخی بر این اعتقادند که بورس کالا در تمامی کشورهای پیشرفته مالکان و سهامداران بزرگ از فروش و عرضه کالای خود در بورس‌های کالایی نفع می‌برند. علت هم آن است که هزینه‌های بازاریابی، مارکتینگ، خرید و فروش، سوخت پول و... در چنین فضایی کم خواهد شد و می‌توان ادعا کرد که این هزینه‌ها برای آنها به صفر برسد. این در حالی است که با بررسی روند و سازوکار بورس کالای ایران مشاهده می شود که این سازمان با بهره گیری از ابزارهای مختلف، سعی در ایجاد نظم و بوروکراسی را دارد. ضمن اینکه در تنظیم بازار پتروشیمی ها کار گروهی همچون شورای رقابت با حاکمیتی دولتی به کمک آمده و شاهد رشد در این زمینه هستیم.

در این خصوص سید حمید حسینی، رئیس هیات‌مدیره اتحادیه صادرکنندگان فرآورده‌های نفت، گاز و پتروشیمی درخصوص خروج محصولات پتروشیمی و دیدگاه‌ها و نظراتی که درخصوص این موضوع وجود دارد، گفت: درخصوص بحث خروج محصولات پتروشیمی دو دیدگاه وجود دارد. سناریوی اول حاکی از آن است که بیشتر مجتمع‌های پتروشیمی در مناطق آزاد هستند و مالکیتی خصوصی دارند و خوراک و مواد اولیه بنگاه‌های تولیدی خود را طبق ضوابط قانونی دریافت می‌کنند و دلیلی برای اجبار عرضه محصولات خود در سازمانی همچون بورس کالا ندارند و مانند هر تولید‌کننده دیگری حق دارند کالاهایشان را طبق نظر خود بفروشند و با مشتریانشان قراردادها را منعقد کنند.

دکتر سید حمید حسینی افزود: دیدگاه دوم از وجود یک نهاد مدرن به نام بورس کالا سخن می‌گوید؛ سازمانی که در سراسر جهان کارآیی خود را نشان داده است و به نظر می‌رسد در کشور ما هم از یک بلوغ نسبی برخوردار است تا بتواند مرجعیت منطقه‌ای پیدا کند. این دیدگاه سازمان بورس کالا را بستری در جهت شفاف‌سازی معرفی می‌کند که در این بستر و پایگاه قیمت‌ها عادلانه تعیین می‌شود و تمام تولید‌کنندگان مواد اولیه می‌توانند از طریق این سازو کار مواد اولیه و خوراک بنگاه‌های تولیدی خود را تامین کنند و در جهت رشد بنگاه‌های خود و صنعت پتروشیمی و نهایتا اقتصاد کشور گام بردارند.

وی ضمن اشاره به مشکلاتی که درخصوص گشایش‌های اعتباری و بانکی در پسابرجام وجود دارد، تصریح کرد: مساله‌ای که در شرایط فعلی وجود دارد این است که پس از 8 سال تحریم کشورهای غربی علیه ایران، مشکلات عمده‌ای درخصوص مسائل بانکی و گشایش‌های اعتباری به وجود آمد که متاسفانه این مشکلات با توافق نامه برجام آن‌طور که باید و شاید حل نشده است.

وی افزود: این مساله سبب می‌شود که تولید‌کنندگان پایین دستی و تولید‌کنندگانی که زنجیره ارزش صنعت پتروشیمی را تکمیل می‌کنند، نتوانند نیاز بنگاه‌های خود را از کشورهای خارجی تامین کنند و به عبارتی خوراک و مواد اولیه تولید محصولات نهایی بنگاه‌های خود را از این کشورها وارد کنند.

پس باید برای تامین خوراک خود دست به دامان مجتمع‌های داخلی شوند؛ ضمن اینکه زمانی که مجتمع‌های پتروشیمی در کشور ما تاسیس شدند، مکلف بودند نیاز زنجیره ارزش تکمیلی صنعت خود را تامین کنند. رئیس هیات‌مدیره اتحادیه صادر‌کنندگان فرآورده‌های نفت، گاز و پتروشیمی می‌گوید: به همین علت و برای حفظ بنگاه‌های پایین‌دستی این صنعت که به امید اینکه ایران کشوری است با ذخایر کربوهیدراته غنی و این مجتمع‌ها می‌توانند به راحتی مواد اولیه مورد نیاز خود را تامین کنند وارد این عرصه شده‌اند، باید کنترلی بر توزیع محصولات پتروشیمی در کشور وجود داشته باشد.

وی در ادامه توضیح داد: این کنترل می‌تواند از طریق شرکتی همچون شرکت بازرگانی انجام گیرد که با دادن حواله بتواند بازارها را کنترل کند یا سازمانی همچون سازمان بورس تا با داشتن قانون و مقرات مشخص بتواند بازار را تنظیم کرده و رگولاتوری منظمی را در طول مسیر پیاده کند.

دکتر حمید حسینی درخصوص گزینه‌ها و روش‌های جایگزین بورس اظهار کرد: به باور من در شرایط فعلی استفاده از سازوکار بورس و مدد گرفتن از این ساز و کار بهترین روش برای پیشبرد این جریان است و اگر بخواهیم به سیستم‌های قدیمی همچون سیستم‌های حواله‌ای بازگردیم در واقع به سیستم‌های دولتی روی آورده‌ایم و آن سیستم هم مشکلات خاص خود را دارد و فساد بیشتری را هم به همراه خواهد داشت.

البته این در حالی است که سیستم بورس کالا هم در شرایط فعلی با مشکلاتی همراه است و راه‌هایی در این سیستم برای فعالیت دلالان وجود دارد، اما به باور من با این وجود هنوز هم این سیستم بهترین روش است. وی تصریح کرد: باید نواقصی که در سازو‌کار بورس کالا وجود دارد را حل کرده و تمام تلاش خود را برای ایجاد یک سیستم هوشمند بگذاریم؛ سیستمی که رو در رو شدن افراد در این سیستم به حداقل برسد و اغلب کارها به وسیله نرم افزار و برنامه‌های نوشته شده و منظم انجام پذیرد. رئیس هیات مدیره اتحادیه صادر‌کنندگان فرآورده‌های نفت، گاز و پتروشیمی می‌گوید: البته نباید فراموش کنیم که هر روشی درصد خطای خود را دارد، اما باید به دنبال روشی باشیم که کمترین درصد خطا را دارد.