در همایش روز یکشنبه از دکتر علی‌اصغر سعیدی، جامعه‌شناس اقتصادی تقدیر شد. دکتر سعیدی صاحب تألیفات متعدد از زندگی تجار و صاحبان صنایع عصر پهلوی است و به‌خوبی بر پیچ‌وخم‌های کارآفرینی در ایران آگاه است. سعیدی به اتحاد جمعی به‌عنوان یک نکته بااهمیت در اثرگذاری اتاق بازرگانی بر سیاست‌های دولت‌ها اشاره کرد. نکته‌ای که در تاریخ اتاق مغفول مانده است. در ادامه گفتگوی این جامعه شناس اقتصادی را می خوانید:

برگزاری مراسم امین الضرب و اعطای نشان و تندیس امین الضرب به کارآفرینان قرار است در سال‌های آینده هم دنبال شود. فکر می‌کنید برگزاری چنین مراسم‌هایی چقدر به تقویت مطالبه گری بخش خصوصی کمک کند؟

برگزاری مراسم تجلیل و تقدیر و اعطای جوایز و الواح یادبود در مراسم‌هایی مثل بزرگداشت 133 سالگی اتاق بازرگانی می‌تواند مطالبه گری بخش خصوصی و نهادهای بخش سوم یا مدنی را تقویت کند. در تمام مجامع چنین برنامه‌هایی نمایانگر پویایی و فعالیت‌ تشکل‌هاست. اگر مراسم روز یکشنبه برگزار نمی‌شد کسی متوجه نمی‌شد که 133 سال از عمر اتاق بازرگانی گذشته است. این مراسم ازیک‌طرف باعث یادآوری قدمت و اثرگذاری اتاق بازرگانی است و از سوی دیگر به آشنایی هرچه بیشتر اقتصاددانان با کارآفرینان کمک می‌کند.

این مراسم برای من فرصت خوبی برای آشنایی با فعالیت‌های جدید کارآفرینان بود و البته فرصت خوبی هم برای کارآفرینان است تا به اهمیت مستند شدن فعالیت‌هایشان پی ببرند. واقعیت این است که کارآفرینان در فعالیت‌های روزمره و کسب‌وکارشان غرق شدند. مراسم تجلیل از کارآفرینان هم برای شخص و هم برای دیگر افراد علاقه‌مند به مطالعه زندگی این افراد اهمیت دارد.  تقدیر از کارآفرینان ازاین‌جهت که به آن‌ها این بازتاب را می‌دهد که کجای کار ایستادند اهمیت زیادی دارد. من زندگی کارآفرینان جدید و قدیم را مطالعه کردم. این افراد صبح می‌روند به سراغ کسب‌وکارشان و شب هم باز می‌گردند درحالی‌که نمی‌دانستند چقدر کار می‌کنند. چنین همایش‌هایی کمک می‌کند که کارآفرین بتواند خودش را ارزیابی کند و این غیر از ارزیابی است که دیگران از او دارند.

روایتی که از تاریخ اتاق بازرگانی در این مراسم ارائه شد را چطور ارزیابی می‌کنید؟

به‌هرحال جای خیلی‌ها خالی بود. هرکس به تاریخ کارآفرینی و اتاق بازرگانی نگاه کند به اسامی برمی‌خورد که شاید در دور اول این مراسم بنا بر ملاحظاتی به آن پرداخته نشده است. برای مثال شخص عبدالحسین نیک پور وزنه مهمی در اتاق بازرگانی بود که نزدیک به 25 سال این تشکل را اداره می‌کرد و زمانی که شاه قدرت گرفت نیک پور برکنار شد. از سوی دیگر دوره ادغام اتاق یک دوره مهم است که می‌توان بیشتر به آن پرداخت و جای شخصیت‌های مهمی مثل خانواده لاجوردی‌ها از محمود و اکبر تا قاسم در چنین تجلیل‌هایی خالی است و البته در خودروسازی هم باید به نقش برادران خیامی اشاره کرد. می‌توان به این دوره‌ها و شخصیت‌های بیشتر پرداخت و البته باید به این نکته هم توجه کرد که این افراد متعلق به دوره خاصی نبودند بلکه متعلق به تاریخ ایران هستند و جدای از اینکه در چه بازه سیاسی و تاریخی می‌زیستند باید به آن‌ها نگاه کرد و فعالیت‌هایشان را رصد کرد.

یکی از مسائلی که پس از شروع دور جدید هیئت‌رئیسه و نمایندگان اتاق مطرح می‌شد این بود که این نسل جوان نسبت به ظرفیت اثرگذاری پیشکسوتان بر سیاست‌های دولت کم‌توجه است. در حال حاضر و با توجه به برگزاری مراسم امین الضرب از این منظر اتاق را چطور ارزیابی می‌کنید؟

اثرگذاری پیشکسوتان در این دوره از اتاق به دلیل حضور مؤثر جوانان به نظر کمرنگ می‌آمد اما به نظر می‌رسد این گروه جوان قدر بزرگ‌ترها را می‌داند و برای اثرگذاری روی حاکمیت هم می‌تواند از این ظرفیت استفاده کند. پیشکسوتانی مثل مهندس خلیلی، علاءمیرمحمد صادقی و عسگراولادی می‌توانند به جوان‌ترها یاد بدهند که از چه کانال‌هایی می‌توان بر سیاست‌های دولت اثر گذاشت. این افراد پشتوانه حرکت‌های بعدی اتاق هستند. برای کارهای اجرایی به‌طور حتم وجود نیروی جوان لازم است اما بازنشسته‌ها باید نقش نظارتی را داشته باشند. من خوشحالم که افراد جوان‌تر در اتاق مثل مهندس خوانساری به این مسئله توجه دارند.

در سالگرد133 سالگی اتاق بازرگانی از آیت‌الله هاشمی رفسنجانی هم یاد شد و پسر ایشان هم درباره نگاه‌های اقتصادی آیت‌الله صحبت کردند. ایشان چقدر در بهبود وضعیت بخش خصوصی پس از انقلاب نقش داشت؟

تقدیر از آیت‌الله هاشمی رفسنجانی یک اتفاق خوب در این همایش بود. آن مرحوم نقش مهمی در تاریخ بخش خصوصی پس از انقلاب ایفا کرد. برخی افراد مثل مهندس سحابی در خاطراتشان به این نقش مهم اشاره کردند. براساس گفته‌های دیگر شخصیت‌ها دو نفر پس از انقلاب با مصادره‌ها موافق نبودند که یکی آیت‌الله خامنه‌ای و دیگری آقای رفسنجانی در شورای انقلاب اسلامی بودند. این نکته مثبتی است که بخش خصوصی می‌تواند از آن استفاده کند. سابقه رهبری نشان می‌دهد که ایشان از فعالیت‌های اقتصادی بخش خصوصی دفاع می‌کند و آقای هاشمی هم همین‌طور بود. در دوره ریاست جمهوری آقای هاشمی رفسنجانی، اتاق وضعیت بهتری داشت و می‌توان این دوره را برای بخش خصوصی با سال‌های 42 تا 48 پیش از انقلاب اسلامی و در دوره وزارت اقتصاد عالی خانی مقایسه کرد. در دوره سازندگی تکنوکرات ها به رهبری هاشمی خوب عمل می‌کردند. دوره سازندگی دوره گزافی نیست. حتی می‌توان گفت که این دوره از سال‌های 42 تا 48 هم برای بخش خصوصی بهتر است به این دلیل که دوره سازندگی پیش از جنگ تحمیلی آغاز شد و مشکلات خاص خود را داشت درحالی‌که پیش از دوره عالی خانی تنها مسئله رکود مطرح بود و البته در آن زمان کمک‌های خارجی هم به کمک آمد.

دکتر سعیدی شما سال‌هاست زندگی و کسب‌وکار صنعت گران و کارآفرینان ایرانی را از دهه چهل شمسی و پیش از آن مطالعه می‌کنید. با توجه به همین پژوهش‌های ارزشمند شما نشان امین الضرب را دریافت کردید و البته با توجه به اشراف بر تاریخ کارآفرینی ایران می‌توانید به این سؤال پاسخ دهید که مهم‌ترین آسیبی که فعالیت‌های اتاق بازرگانی و اثرگذاری آن بر سیاست‌های دولت را تهدید می‌کند چیست؟

با توجه به مطالعاتی که از تاریخ اتاق بازرگانی وزندگی کارآفرینان دارم، به نظرم می‌رسد که مهم‌ترین اصل در این بخش اتحاد جمعی در بخش خصوصی است. ضعفی که در همیشه تاریخ اتاق بازرگانی وجود دارد این است که اعضا سعی می‌کردند تنها مشکلات خودشان را حل کنند اما به‌تدریج فهمیدند که اتحاد جمعی بهتر است. درزمانی آقایان نیک پور و لاجوردی از منافع بخش خصوصی در اتاق بازرگانی دفاع می‌کردند و افراد دیگری هم بودند که مهم بودند اما وارد اتاق نمی‌شدند. این در حالی است که هرچه اتاق با اتحاد جمعی کارآفرینان قدرتمند قوی‌تر شود می‌تواند بیشتر جلوی  سیاست‌های نامطلوب دولت را بگیرد.

منبع: اتاق تهران