علیرضا کلاهی صمدی، رییس سندیکای برق درباره کارآفرینی و متغیرهای موثر بر سازندگی و موفقیت کارآفرینان در اینباره معتقد است: 

راه اندازی کسب  وکار در شرایط فعلی اقتصاد ایران را چطور ارزیابی می کنید؟

به نظر من شرایط برای کارآفرینی مثبت است. دست کم راه اندازی کسب و کارهای کوچک در شرایط فعلی خیلی دشوار نیست. هرچند در اقتصاد ایران مشکلاتی مثل عدم کیفیت منابع انسانی یا مشکلات مربوط به رقابت پذیر نبودن تولید را داریم یا در بحث کسب وکارهایی که به مواد اولیه بستگی دارد گرفتار مسائلی هستیم اما شرایط به طور کلی مثبت است و روی هم رفته بازار مناسبی داریم که می توان در آن کار کرد. در این بازار خیلی راحت می توان حفره ها را شناسایی کرد. اصلا شروع هر کسب و کاری به نظر من با شناسایی حفره ها در بازار شروع می شود به این معنی که شما نیازی را که در بازار به آن به اندازه کافی پاسخ داده نشده است یا پاسخ با کیفیت و به میزان کافی نبوده است را پیدا می کنید و برای برآورده شدن این تقاضا در بازار برنامه می ریزید. از جهات دیگر هم می شود حرکت کرد. برای مثال ممکن است شما با یک تیم خوب آشنا شوید که قابلیت های زیادی دارند و بعد فکر کنید که با این تیم چه کارهایی می شود کرد. برای من کارآفرینی همیشه از یکی از این دو مسیر انجام شده  و به نظر من خیلی سخت نیامده است. ما کسب و کارهای متعددی را در سال های اخیر شروع کردیم و هیچ کدام ناموفق نبوده  هرچند درصد موفقیت بعضی از کسب و کارهایمان نسبت به به پیش بینی های اولیه متفاوت بوده است. بعضی از کسب و کارها عقب ترند  و بعضی جلوترند که این مسئله هم بیشتر به عملکرد مدیریتی کسانی باز می گردد که کسب وکار را اداره می کردند. من در کسب و کارهای جدید به دلیل درگیری هایی که در گروه صنعتی دیگری دارم خودم را درگیر مدیریت نمی کنم و بیشتر نقش هدایت، پشیتبانی و ایده پردازی را دارم. با توجه به مشاهداتی که از عملکرد مدیران متفاوت دارم می گویم که عملکرد مدیر در این زمینه بسیار موثر است. مدیرانی که ذهن باز دارند و خودشان و عملکردشان را نقد می کنند و انتقادات را از مشتری و دوستان می شوند و اصلاح می کنند موفق ترند اما مدیرانی که روی مواضع خودشان پافشاری می کنند به طور معمول دچار چالش می شوند و نمی توانند سازمان را به موفقیت برسانند.

کارآفرین شدن به چه متغیرهایی بستگی دارد؟ برخی معتقدند تربیت خانوادگی، ثروت خانوادگی یا تحصیلات عالی در این زمینه نقش مهمی ایفا می کند؟ از نظر شما چه ویژگی یا شرایطی کارآفرین ساز است؟

فکر نمی کنم این متغیرهایی که اشاره کردید موثرترین عامل باشد. من دوستانی دارم که خارج از ایران تحصیل کردند یا وضعیت مالی خانواده هایشان بسیار خوب بوده اما روحیه کارآفرینی نداشتند. کارآفرینی روحیه خاص خودشان را می طلبد و باید فرد ریسک پذیر باشد. البته قضاوت نمی کنم که این روحیه خوب است و روحیه کسی که می خواهد در چارچوب کار کند یا کار مشخصی داشته باشد خوب نیست. برخی زمانی که کار مشخصی دارند حال بهتری دارند اما دیگرانی وجود دارند که ریسک پذیرند، از چالش های جدید لذت می برند و خلاصه روحیه ای دارند که با مسائل و حواشی کارآفرینی سازگار است. این روحیه یا تیپ شخصیتی را به ارث می بریم. من دوستی داشتم که در انگلیس با هم تحصیل می کردیم و کسب و کار خانوادگی بزرگی هم در ایران دارند. همیشه می گفت می خواهد به انگلیس بازگردد و آنجا کارمند شود. من برایم سوال بود که چرا با وجود درآمد خوب و کار خوب تمایلی به ماندن ندارد. یک روز دیدمش که زیر چشم هایش گود رفته بود. گفت خوابم نبرده است چون به اندازه فلان مبلغ سفته امضا کردم. گفتم اگر اینطوری هستی برگردی انگلیس راحت تر است. اون این روحیه را نداشت که با چالش های کارآفرینی مواجه شود. من سفته امضا می کنم و در مورد آن فکر هم نمی کنم. البته بی گدار به آب نمی زنم. همیشه پیشتر تحلیل می کنم که سرمایه را در چه شرکتی قرار می دهم، گروه اداره کننده چه افرادی هستند و ایده اولیه را تحلیل می کنم. از نظر من روحیه افراد تیم بسیار مهم است  و در انتخاب پرسنل و شریک هم همیشه مدرک و تجربه را در اولویت دوم قرار می دهم.

فکر می کنید نیروهایی که در سازمان شما کار می کنند روزی کسب و کار مستقل خودشان را راه بیندازند؟

به نظر من کسانی که روحیه کارآفرینی و اداره کسب و کارهای مستقل را دارند اقلیت کوچکی اند. روحیه افرادی که داخل سازمان کار می کنند در پیشبرد اهداف یک سازمان بسیار موثر است. من از افرادی که دنبال بهبود و رشد امور هستند استقبال می کنم. پیشرفت هر سازمانی در گرو نیروهایی است که در آن سازمان به کار تیمی اهمیت می دهند، می خواهند افرادشان توانمند شوند. افرادی زیادی در قالب سازمان کار می کنند و رضایت دارند. من مدیران قابلی در سازمان خودم دارم که توانمند و باهوش هستند اما به نظر من آن ها پیش خودشان ترجیح می دهند که در سازمان کار کنند اما مستقل عمل نکنند. راه اندازی کسب و کار مستقل چالش هایی مثل تعهد برای پرداخت حقوق، اعطای تضمین هایی در قالب چک و سفته و مشخص نبودن درآمد را بهمراه دارد. همه این ها فشارهای روحی به دنبال دارد که تحمل آن برای هرکسی راحت نیست.

نقطه شروع کارآفرینی شما کجاست؟

من وقتی به ایران آمدم تصمیم گرفتم برای شروع کار وارد کسب وکار خانوادگی ام نشوم. به شرکت دیگری رفتم و به عنوان کارمند ارشد استخدام شدم. آن جا هم بازیکن آزاد بودم و برایم چارچوب تعیین نمی کردند. در آن دوره فرصتی برایم فراهم شد تا با شرکت های خارجی متعدد آشنا شوم و حوزه های مختلف در بازار ایران را هم بشناسم. در آن دوره مشاوره مدیریت و مالی بودم که بعد به دلیل فوت ناگهانی پدرم به کسب و کار خانوادگی بازگشتم. در این دوره هم فرصت پرداختن به کسب و کارهای دیگر برای من فراهم نبود به این دلیل که باید در مرحله اول کسب و کار خانوادگی مان را به درستی می شناختم و در مرحله دوم مشکلاتی مثل بدهی های سنگین شرکت را حل می کردم و البته فکر می کردم که شرکت با مسائلی مثل تعداد زیاد پرسنل و مشکل بهره وری هم درگیر است و باید اصلاحاتی انجام می شد. بعد از پنج سال کسب و کار خانوادگی برای من تبدیل به دانشگاهی شده بود که به دلیل مواجهه با انواع و اقسام مشکلات و برخورد با سلایق مختلف در آن دوره تجربه کافی برای راه اندازی کسب و کارهای جدید را پیدا کرده بودم.

نسل جدید را در حوزه کارآفرینی چطور ارزیابی می کنید؟

از نظر من نسل جدید ایران روحیه خوبی در زمینه کارآفرینی دارد. من در مراکز رشد و شتاب جوان هایی را می بینیم که پایگاه های خانوادگی خوبی ندارند اما خلاق و پرانرژی  و پویا هستند. برعکس کسانی را می شناسم که از پایگاه خانوادگی خوب و امکانات زیاد برخوردارند اما انگیزه و روحیه قوی برای کارآفرینی ندارند. برای کارآفرین شدن آنچه لازم است صرف وقت و انرژی، تلاش و ذهن باز است. کسب و کار در مرحله اول به درگیر شدن در جزییات نیاز دارد اما در مرحله دوم قضیه متفاوت است. در مرحله  اول کسی که فرمان را دستش می گیرد باید انرژی زیادی برای جزییات در کسب وکار بگذارد و فرمان را خودش دستش بگیرد و کارهای اجرایی را خودش انجام دهد اما در مرحله دوم کارآفرین امور اجرایی را به مدیرش می سپارد و چند قدم عقب تر می  آید تا تصویر بزرگتری از کسب وکارش را ببینید. او بدون درگیری با جزییات در مرحله دوم کلیت کسب و کارش را می بیند و فرصت بیشتری برای راه اندازی کسب و کارهای جدید پیدا می کند. ایده و گروه خوب نقش اساسی را ایفا می کند. بدون تیم خوب و تنهایی نمی توان کار کرد. اول باید تیم خوب جمع کرد حتی یک تیم سه نفره هم می تواند به موفقیت کسب وکار منجر شود. تازگی گروهی برای راه اندازی کسب و کاری در حوزه تجارت الکترونیک به سراغ من آمدند و چون آن ها را نمی شناختم و از نظر زمانی در تنگنا بودم کمی مقاومت داشتم که دعوتشان را قبول کنم. با این وجود یک جلسه مشترک برگزار کردیم و متوجه شدم این تیم برای کار واقعا مناسب است و باید مسیری را پیدا کنم تا با وجود همه مشکلات کسب وکاری را باهم شروع کنیم. اعضای این گروه باهوش، پویا، شفاف و سالم بودند و بهبود در کار را دنبال می کردند.

فکر می کنید روزی آموخته هایتان را در حوزه راه اندازی کسب وکار به دیگران منتقل کنید؟

من هنوز به تدریس فکر نکردم و تحصیلات خودم هم تازگی تمام کردم. هیچ وقت فکر نکردم تدریس کنم به این دلیل که معلم خوبی نیستم. کم حوصله ام  و سریع از روی مسائل می گذرم اما فکر می کنم تجربیات کارآفرینی قابل انتقال است هرچند بعضی چیزها را باید در عمل آموخت و در گود یاد گرفت. کار را باید تجربه کرد تا به جوانب و جزییات آن آگاهی پیدا کرد.

چه آسیب هایی کارآفرینی را تهدید می کند؟ برخی از آسیب ها بیرونی است و به شرایط اقتصادی باز می گردد اما بعضی درون فردی یا درون سازمانی است.

من در کار از چند ویژگی نفرت دارم. دروغ، تک روی، حسادت و ویژگی هایی مثل این که حتی برخی از آن ها در فرهنگ ایرانی نهادینه شده است و ضرب المثل هایی در این باره داریم. این ویژگی ها نه تنها خود فرد بلکه سازمان را عقب می کشد. افرادی هستند که اطلاعات را در اختیار دیگران قرار نمی دهند و فکر می کنند با این کار خودشان را تثبیت می کنند. این صفات در کسب و کار آزار دهنده است به این دلیل که هم فرد را از رشد باز می دارد هم سازمان را از بین می برد. انتقاد ناپذیری مدیران کسب و کارها را دچار مشکل می کند و البته در درجه اول هرکس باید خودش، خودش را نقد کند.