اتصال الکترونیکی بارنامه به سامانه جامع گمرکی، پروژه درب خروج هوشمند، راه اندازی بزرگترین بانک اطلاعات تجارت خارجی، دریافت گواهی بازرسی از طریق سامانه جامع امور گمرک و آغاز تبادل الکترونیکی اطلاعات میان سازمان بنادر و گمرک، از جمله قابلیت های سامانه جامع گمرکی و پنجره واحد تجارت فرامرزی است که امروز رونمایی شد. تله‌های الکترونیکی گمرک برای مبارزه با قاچاق کالا با اتصال الکترونیکی بارنامه به سامانه جامع امور گمرکی تکمیل و تبادل الکترونیکی اطلاعات میان انبارهای سازمان بنادر و گمرک آغاز شد.
براساس این برنامه، در گام نخست، قبض انبار الکترونیک انبارهای طرف قرارداد با سازمان بنادر و دریانوردی از طریق سامانه جامع گمرکی و پنجره واحد تجارت فرامرزی در منطقه ویژه شهید رجایی به بارنامه متصل شده و با فراهم شدن این امکان، خروج کانتینرهای موضوع بارنامه‌های اظهاری به گمرک، بعد از صدور پروانه‌های الکترونیکی از محوطه‌های بندری و انبارهای طرف قرارداد با سازمان بنادر و دریانوردی امکان‌پذیر خواهد بود.
همچنین دریافت الکترونیکی این اطلاعات با توجه به مدل تبادل داده سازمان جهانی گمرک برمبنای دریافت اطلاعات بارنامه‌ها از مبدا انجام می‌شود و با اجرای این برنامه، تله‌های الکترونیکی گمرک برای مبارزه با قاچاق کالا تکمیل خواهد شد.
برنامه اصلی گمرک نیز دسترسی به مانیفست بار کشتی‌ها یا اصطلاحا کریرها در زمان تخلیه بار و صدور تالی است که این موضوع در دستور کار گمرک قرار گرفته است.
مانیفست کشتی فهرست کالاهای موجود در کشتی است که در اختیار ناخدا بوده و در زمان تخلیه از روی مانیفست کشتی، اصطلاحا تالی تخلیه صادر می‌شود سپس به چندین بارنامه و هر بارنامه به نام یک شخص تقسیم می‌ شود.
اطلاعات مانیفست کشتی، اطلاعات قابل اتکایی هستند که درصورت ورود اطلاعات براساس تالی تخلیه در بنادر، زنجیره داده‌ها در سامانه جامع گمرکی تکمیل و کلیه اطلاعات ورودی برمبنای مانیفست الکترونیکی، بارنامه، قبض انبار، اظهارنامه و بیجک انبارها تقاطع‌گیری می‌شود و امکان تخلف از بین می‌رود. عدم امکان کنترل ورودی و خروجی کالاها در محوطه‌های بندری و انبارها به دلیل نبود تبادل داده‌ها، احتمال صدور بیجک‌های جعلی و قاچاق کالاها را تقویت می‌کند.

پروژه درب خروج هوشمند

پروژه درب هوشمند بخش دیگری از برنامه گمرک الکترونیکی است که اجرای آن حتی اجازه ورود و خروج بار از گمرکات به روش الکترونیکی انجام خواهد شد.
با اجرای این پروژه، تشریفات گمرکی کالا در سامانه جامع گمرکی و پنجره واحد تجارت فرامرزی انجام و پس از اتمام تشریفات ترخیص کالا، اطلاعات وارد شده در سامانه جامع گمرکی به راهبندهای هوشمند در درب خروج گمرکات منتقل و فقط پس از تایید سامانه از طریق سیستم پلاک خوان الکترونیکی اجازه خروج کامیون داده می‌شود و با این کار راهبندهای هوشمند دستور را از پلاک‌خوان‌ها دریافت می کنند.
با توجه به اینکه پلاک و مشخصات کامیون‌ها برای بارگیری در سامانه جامع گمرکی ثبت می‌شود، با نصب و راه‌اندازی سیستم راهبند و پلاک خوان، همه اطلاعات بار با کامیون بارگیری شده به صورت خودکار تطبیق و به صورت هوشمند اجازه خروج به کامیون‌های بارگیری شده داده می‌شود.
با این روش، از ورود و خروج کانتینرها و کالاهای غیرمجاز به صورت خودکار ممانعت شده و اطلاعات ورود و خروج کامیون‌ها و درب خروج به صورت آنلاین به مرکز منتقل و رصد عملیات گمرکی آسان‌تر شده و نظارت دفاتر ستادی بر عملکرد گمرکات اجرایی نیز تسهیل می شود. این پروژه بطور کامل به دست دانش‌پژوهان پژوهشکده سامانه‌های هوشمند دانشگاه تهران طراحی و اجرایی می‌شود.
البته اکنون مقدمات نصب و راه‌اندازی 36 دستگاه سیستم راهبند و 85 دستگاه پلاک‌خوان فراهم شده و قرار است در مرحله نخست گمرکات بندر شهید رجایی، بندر شهید باهنر، بندر بوشهر، بندر لنگه، فرودگاه امام خمینی(ره)، سلفچگان، اینچه برون و غرب تهران به سیستم هوشمند درب خروج مجهز شوند.

راه‌اندازی بزرگترین بانک اطلاعات تجارت خارجی کشور

بانک اطلاعات تجارت خارجی کشور یکی از دستاوردهای ارزشمند گمرک الکترونیک به‌شمار می‌رود. این بانک اطلاعاتی همه اطلاعات مربوط به «سامانه جامع گمرکی» را به‌طور اتوماتیک دریافت و در مرکز داده خود تجمیع و پردازش می‌کند؛ این اطلاعات شامل اظهارنامه‌ها، پروانه‌های واردات، صادرات و ترانزیت، بیجک‌ها و اطلاعات پروانه‌های عبوری است.
بررسی سوابق عملکرد واردکنندگان، صادرکنندگان و همچنین شرکت‌های حمل‌ و نقل به ‌صورت هوشمند به تفکیک وزن، ارزش، نوع کالا و تخلفات احتمالی از مهم‌ترین قابلیت‌های این بانک اطلاعاتی به‌شمار می‌رود.
این بانک اطلاعاتی با هدف شفاف‌سازی فعالیت‌ها در حوزه تجارت خارجی راه‌اندازی شده و این امکان را به گمرک می‌دهد تا به ‌صورت لحظه‌ای فعالیت واردکنندگان به تفکیک کالای وارداتی، نوع ارز، تعداد دفعات واردات، نوع معامله و محل انجام معامله را به سال، ماه، هفته، روز و به ساعت رصد و چگونگی انتقال مالکیت کالا، نوع وکالت و تعداد افرادی که اشخاص حقیقی و حقوقی وکالت داده‌اند را گزارش کند.
یکی از قابلیت‌های مهم این بانک اطلاعاتی، گزارش لحظه‌ای و هوشمند از بزرگ‌ترین واردکنندگان کشور است و مشخص می شود افراد و شرکت‌های فعال در امر تجارت خارجی در فواصل زمانی مشخص و به لحظه چه میزان فعالیت و چه نوع کالاهایی را به کشور وارد کرده‌اند.
از دیگر امکانات این بانک اطلاعاتی، گزارش دقیق از میزان واردات کالاهای اساسی به کشور است و به‌صورت منظم و لحظه‌ای اعلام می‌کند که حجم واردات کالاهای اساسی به کشور در فواصل زمانی مشخص چقدر بوده و آیا نیازی به واردات بیشتر هست یا خیر؟
پیش از این، اطلاعات و عملکرد واردکنندگان و صادرکنندگان جمع‌آوری و در ستاد مرکزی گمرک ایران تجمیع و در صورت نیاز پرونده واردکنندگان برای بررسی به ستاد مرکزی گمرک ایران ارسال می‌شد و امکان رصد لحظه‌ای و هوشمند فعالیت‌های واردکنندگان و صادرکنندگان وجود نداشت.

دریافت گواهی بازرسی از طریق سامانه جامع امور گمرکی

دریافت گواهی‌های بازرسی اظهارنامه‌های بانکی از طریق اظهارنامه‌های بانکی برای تسریع و تسهیل عملیات گمرکی صورت گرفته است که براین اساس، گواهی بازرسی همه اظهارنامه‌های بانکی باید از سوی شرکت‌های بازرسی مربوطه تایید شود و صاحبان کالا یا نمایندگان قانونی آنها قبل از تنظیم اظهارنامه، نسبت به ارسال اطلاعات گواهی بازرسی به شرکت بازرسی مربوطه و دریافت تاییدیه آن اقدام کنند تا امکان تنظیم اظهارنامه برایشان فراهم شود که با اجرایی شدن این برنامه گمرک می‌تواند با اتصال به منشا اطلاعات در اسرع‌وقت نسبت به صدور پروانه اقدام و از توقف کالاهایی که اظهارنامه بانکی دارند در مبادی ورودی جلوگیری کند.

 آغاز تبادل الکترونیکی اطلاعات میان سازمان بنادر و گمرک

پیش از این، گمرک ایران و سازمان بنادر و دریانوردی با هدف تبادل الکترونیکی اطلاعات با محوریت سامانه جامع امور گمرکی و پنجره واحد تجارت فرامرزی، تفاهم‌نامه امضا کردند. با امضای این تفاهم‌نامه گمرک ایران به اطلاعات «تالی تخلیه و مانیفست بنادر» در بستر الکترونیکی دسترسی پیدا کرد و از این پس تنها اظهارنامه صاحبان کالا برای گمرک ملاک عمل نخواهد بود. بر این اساس، گمرک اطلاعات قابل اتکایی از کالاهای موجود در محوطه‌ها و انبارهای بنادر و دریانوردی از طریق تبادل الکترونیکی مجموع بارنامه‌های موجود در کشتی (مانیفست کشتی) و تالی بندر به دست می‌آورد که این امر گام بزرگی در جهت مبارزه با قاچاق کالا خواهد بود.
بر اساس این تفاهم‌نامه، سازمان بنادر و دریانوردی نسبت به ارایه اطلاعات تاییدیه و قبض انبارهای صادره به صورت الکترونیکی به گمرک ایران اقدام می‌کند و نحوه ارایه اطلاعات به صورتی خواهد بود که فرآیند همه تغییرات قبلی در قبض انبارهای قابل معامله مشخص ‌باشد.
این تفاهم‌نامه با اشاره به اینکه گمرک ایران پروانه الکترونیکی گمرک را با درج آخرین اطلاعات و شماره قبض انبارهای صادره توسط سازمان بنادر صادر می‌کند، صدور بیجک خروجی کالا و کانتینر از سوی سازمان بنادر و دریانوردی در سامانه خود و براساس اطلاعات پروانه گمرکی که منطبق بر اطلاعات آخرین قبض انبارهای صادره از سوی سازمان بنادر و دریانوردی است انجام می‌شود و این بیجک ملاک تسویه پروانه گمرکی و خروج کالا و کانتینر از درب خروج گمرک خواهد بود.