عصر روز گذشته شاهد برگزاری یازدهمین همایش سراسری صادرکنندگان فرآورده های نفت بودیم که در این همایش فعالان برجسته این عرصه و بخش خصوصی صادرکننده محصولات نفتی و پتروشیمی حضوری پر رنگ داشتند. دکتر امیرحسین زمانی نیا معاون امور بین الملل وزارت نفت، دکتر سید علی حسینی مدیرعامل بورس انرژی، دکتر پدرام سلطانی نائب رئیس اتاق ایران، دکتر مصطفی پرتوافکنان مدیر امور سازمان و برنامه‌ریزی بانک سپه، فرهاد فزونی عضو هیأت نمایندگان اتاق تهران و تنی چند از فعالان برجسته این عرصه را می توان از مهمترین شرکت کنندگان در این همایش تخصصی به شمار آورد.

در این نشست شاهد گفتگوهای صریح و شفافی بودیم که نشان دهنده تمایل بیشتر بخش خصوصی به تقویت ساز و کارهای اجرایی و برعهده گرفتن مسئولیت های سنگین تری بود. واقعیت آن است که در زمینه صنعت و مخصوصاً صادرات نفت خام و فرآورده های نفتی مشکلات بسیاری در برابر بخش خصوصی قرار دارد که تاکنون به رونق فعالیت های این بخش همچون سایر کشورهای جهان منجر نشده است.

دکتر امیرحسین زمانی نیا معاون امور بین الملل وزارت نفت در این همایش با اشاره به سالگرد اجرایی شدن برجام گفت: برجام برای صنعت نفت، گاز، پالایش و پتروشیمی فرصت ها و گشایش های بی نظیری ایجاد کرده است که اگر نتوانیم از آن استفاده کنیم باید خود را سرزنش کنیم نه دیگران را. به گفته وی من مانع به خصوصی را برای توسعه صنایع نفت ، گاز ، پالایش و پتروشیمی نمی بینیم. برجام یک تفاهم سیاسی است که به موارد بسیاری بستگی دارد از جمله به نوع رابطه ما با دنیا و هر روز می تواند تفسیر جدیدی از آن ارائه شود. می تواند به صورت مضیق ( در تنگنا قرار گرفته ) و یا به صورت موسع ( وسعت داده شده ) تفسیر شود و شکی نیست که احتمال این که به صورت مضیق تفسیر شود توسط امریکا زیاد است. به گفته وی با روی کار آمدن دولت جدید در امریکا، حدس قوی این است که این برجام به صورت مضیق تفسیر شود ولی کسی برجام را کنار نمی گذارد چراکه برجام یک هدف مشخص و معمولی داشت و آن رفع تحریم های مربوط به برنامه هسته ای ما بود و به هدف خود نائل شده و یک سری مشکلات تعاملات بانکی را همه اعضاء 5+1 و اتحادیه اروپا مشغول رفع آن هستند که سعی می کنند این مشکلات ساختاری را به تدریج رفع کنند. زمانی نیا ادامه داد: هدف برجام این نبوده است که از امریکا برای ایران یک دوست بسازد، بلکه هدفش این بوده که خصومت های امریکا را در بعضی موارد مدیریت کرده و کاهش دهد. بنابراین کسانی که مخالف برجام هستند باید به این نکته توجه کنند که هدف برجام چه بوده است.

به گفته وی در مذاکره بین المللی هدف اعتماد نیست و کسی خودش را گول نزده است مسئله منافع است و قدرت در جذب و کسب منافع. همه اهداف یک مذاکره هدفشان این است. به نظر من گمراه کننده است مواردی همچون اعتماد کردن و از این قبیل مسایل و ما فکر می کنیم که امریکا حتماً سعی می کند که تفسیرهای بسیار محدودی از برجام داشته باشد. ولی برجام در هر حال تفاهمی است که در شورای امنیت با یک قطعنامه تصویب شده و بر اساس منشور سازمان ملل، همه اعضاء موظف هستند آن را رعایت کنند همان گونه که از برجام جامعه بین المللی به جز رژیم صهیونیستی و برخی از کشورهای همسایه جنوبی خلیج فارس از آن حمایت نکرده بلکه مخالفت های بسیاری را با آن در پیش گرفته اند که بی اثر بود.

زمانی نیا با اشاره به این که برجام برای نفت بسیار خوب بوده و فرصت های بسیار خوبی را برای این صنعت ایجاد کرده است افزود: نفت هم دنیا را با پیشرفت کار خود سورپرایز (متعجب) کرده است. مدیریت بین الملل شرکت ملی نفت ایران ، نه تنها نفت در ایران بلکه جامعه بین الملل انرژی را در دنیا سورپرایز کرد با این کار که در مدت کوتاهی ( 6 با 7 ماه ) بعد از اجرایی شدن برجام توانست بازارهای پیشین خود را بدست آورده و صادرات نفت خام و میعانات گازی کشور را دو برابر سازد. تمامی این رخدادها مؤلفه هایی بودند که این قدرت را به مدیریت کلان وزارت نفت داد که در الجزایر و وین با لابی های متعددی که در سرتاسر دنیا انجام داد ، موفق شوند که اوپک چنان تصیمی را بگیرد که از تولیدات خود کم کرده و افزایش تولید ایران را به رسمیت بشناسد.

وی در خصوص گشایش های پسابرجامی نیز گفت: در 9 ماه ابتدایی سال 95 به صورت میانگین 2 میلیون و 570 هزار بشکه نفت و میعانات گازی صادر کرده ایم. در آذرماه این رقم به صورت میانگین به 2 میلیون و 831 هزار بشکه افزایش یافت و این پیشرفت حاصل زحمایت بسیار زیاد تولیدکنندگان و فعالان مدیریت بازارهای صادراتی در شرکت ملی نفت ایران بوده است. وی ادامه داد: سؤالاتی که بعضاً بی دلیل مطرح شده این است که ایران یا به صورت دقیق تر شرکت ملی نفت ایران به کمیته امداد جهانی بدل شده است زیرا نفت صادر شده ولی پول آن بلوکه شده و بر نمی گردد. این حرف درست نیست و می توان این بحث را از بانک مرکزی هم مورد بررسی قرار داد. در 9 ماه ابتدایی سال 95 ، 29 میلیارد دلار عواید آن به کشور بازگشته است که بانک مرکزی می تواند آن را تأیید کند.

معاون امور بین الملل وزارت نفت در خصوص دیگر گشایش های برجام به حل و فصل مشکلات مربوط به حمل و نقل و کشتی رانی اشاره کرد و گفت: حل و فصل مشکلات مربوط به کشتی رانی و نفت کش ها و اقدامات در راستای بهبود تجهیزات نفت و گاز و پتروشیمی که بسیاری از تجیهزات که در سال های گذشته خریداری شده بوده ولی ضبط شده بود به کشور بازگشته همچنین خرید مستقیم از طرف تولیدکنندگان اصلی با هزینه های کمتری نیز محقق شده از جمله آثار دیگر برجام هستند.

زمانی نیا در ادامه به بحث سرمایه گذاری در بخش های بالادستی، میان دستی و پایین دستی اشاره کرد و گفت: یکی از دلایل تأخیر در مورد سرمایه گذاری ها به دلایل سیاسی مربوط به اجماع بر سر قراردادهای جدید نفتی بوده که زمان بسیاری را به خود اختصاص داد که به نظر من بیش از زمانی که لازم بود زمان برد. بسیاری از طرف های خارجی ما به ما خرده می گرفتند که چرا این آمادگی وجود ندارد که به صورت جدی تر به این مذاکرات وارد نشده ایم. کشور ما به قول البرادعی مدیرکل پیشین آژانس بین المللی انرژی اتمی دموکراسی در دل تئوکراسی ( حکومت مذهبی ) است ، طول کشید تا این اجماع سازی داخلی انجام شد و هر کسی که نظری داشت در این خصوص اظهارنظر کرد، مورد بررسی قرار گرفته و نهایی شد. به تازگی در اواخر هفته سوم دسامبر ( حدود 3 هفته پیش ) نهایتاً جزئیات قراردادها نهایی شد.

زمانی نیا افزود: در این فاصله زمانی حدود 25 مذاکره جدی با شرکت های خارجی داشته ایم. برخی به سند رسیده ؛ برخی پیشرفت بیشتری داشته و به اصول قراردادها رسیده و امیدواریم تا چند ماه آینده به قراردادهای نهایی منجر شود. این شرکت ها از کشورهایی همچون فرانسه ، اتریش ، روسیه ، چین ، آلمان کره ،  ژاپن ، انگلیس ، دانمارک ، اندونزی ، تایلند ، هند و چند شرکت ایرانی انجام شده است. مجموعه مذاکرات اگر به سرانجام برسد به چیزی نزدیک به 40 میلیارد دلار سرمایه گذاری نیاز دارد.

به عقیده وی در صنایع پالایشگاهی نیز همین منوال در پیش گرفته شده است. شرکت های پالایش داخلی آن گونه که ما در جریان آن هستیم رقمی نزدیک به 11 میلیارد دلار مذاکره جدی تأمین مالی دارند که از نوسازی پالایشگاه ها تا تجهیزات را در بر می گیرد. برخی از آن ها همچون نوسازی پالایشگاه آبادان به نتیجه رسیده ، فاز اول آن به زودی اجرایی می شود ولی این 11 میلیارد دلار مذاکراتی جدی است که امیدواریم تا یک با دو ماه آینده به سرانجام برسد.

در مورد پتروشیمی هم همینطوراست. چندین مذاکره جدی برای تأمین مالی داشته و حدود 10 میلیارد دلار داشته و مجموعاً نفت ، گاز ، پالایش و پتروشیمی در 5 سال آینده نیاز به حدود 200 میلیارد دلار سرمایه گذاری داشته که با توجه به برتری های موجود در ایران ( سیاسی ، فنی ، موقعیت جغرافیایی ) بتوانیم این ها را به سرانجام برسانیم. به احتمال قریب به یقین ان شاء الله تا فرودین ماه اولین قرارداد بزرگ را امضاء می کنیم.