روند کند خروج اقتصاد ایران در فضای پس از برجام مبحثی است که مورد توجه بسیاری از کارشناسان اقتصادی قرار گرفته و مورد ارزیابی قرار می گیرد. تمهیدات متفاوتی در این خصوص ارائه می شود که هر کدام می توانند بخشی از کلاف سردرگم  نظام اقتصادی را بگشایند. در این باره دکتر محمدحسین ادیب اقتصاددان و عضو هیئت علمی دانشگاه اصفهان در گفتگو با اگزیم نیوز مهمترین دلایل رکود اقتصادی را در ایران برشمرد.

دکتر محمد حسین ادیب گفت: ایران  باید برای غلبه بر رکود و تحریک اقتصاد در سه حوزه نوسازی صنایع، نوسازی نظام بانکی و اتخاذ تمهیدات مناسب برای ورود سرمایه گذاران خارجی تمرکز کند. بدون در نظر گرفتن این نکات امکان تحریک اقتصادی و خروج از وضعیت موجود ممکن نیست.

وی در خصوص فشار هزینه های دولت بر بدنه اقتصاد کشور گفت: درآمد دولت از سه منبع نفت، سایر و مالیات تامین می شود. در سال جاری که صادرات نفت و میعانات دو برابر شده، درآمد ریالی دولت از صادرات انرژی به 43 هزار میلیارد تومان افزایش یافته است. دولت به دو صندوق بازنشستگی 33 هزار میلیارد تومان برای پرداخت حقوق کمک می کند. به عبارت دیگر بیش از 80 درصد از درآمد صادرات انرژی صرف پرداخت حقوق به دو صندوق بازنشستگی می شود.

دکتر ادیب در ادامه افزود: درامد سایر نیز 28 هزار میلیارد تومان است و به همین اندازه هم به وزارت آموزش و پرورش بودجه تخصیص می یابد. به عبارت دیگر دولت در هر حوزه دیگری جز دو صندوق بازنشستگی و وزارت آموزش و پرورش بخواهد دخالت کند مردم باید با پرداخت مالیات هزینه آن را تامین کنند. این وضعیت قدرت مانور دولت را برای تحریک اقتصاد گرفته و آن را ضعیف کرده است.

در ادامه گفتگو دکتر ادیب به موضوع نظام بانکی ایران و مشکلات آن با بانک های جهانی اشاره کرد و گفت: نظر به اینکه بانکهای ایرانی با بازل 3 مشکل دارند، ایجاد ارتباط فی مابین غیر ممکن است. انتقاداتی که از دستاوردهای برجام می شود در این حوزه با واقعیت ها منطبق نیست بلکه فقدان ارتباط قوی بین پنج بانک بزرگ اروپایی با ایران بخاطر عدم انطباق طرف ایرانی با بازل 3 است.

وی گفت: بانکهای کوچک متعددی در اروپا وجود دارند که حاضر به تعامل با بانکهای ایرانی هستند. اما به صلاح مملکت نیست که منابع 40-30 میلیارد دلاری بانک مرکزی در یک بانک کوچک با 20 میلیون دلار سرمایه متمرکز شود.

دکتر ادیب با ذکر این مهم که تنها پنج بانک در اروپا صلاحیت تعامل با بانک مرکزی را دارند گفت: کفایت سرمایه این پنج بانک، این کشش را دارد تا بانک مرکزی در آنها سپرده گذاری کنند. این بانکها در صورتی حاضرند با ایران همکاری کنند که بانکهای ایرانی بازل 3 را اجرا کنند و مهمترین مساله در بازل 3 نسبت کفایت سرمایه است.

وی در ادامه گفت: بر اساس بازل 3، نسبت کفایت سرمایه باید 13 درصد باشد. اما این نسبت در بانکهای ایرانی در وضعیت موجود حدود 4 درصد است که اگر با استانداردهای بازل 3 بخواهیم آن را اندازه گیری کنیم، به یک درصد کاهش می یابد؛ به عبارت دیگر متدی که بانکهای ایرانی بر اساس آن کفایت سرمایه شان را اندازه گیری می کنند با بازل 3 همخوانی ندارد.

دکتر ادیب با ذکر این نکته که محاسبه نسبت کفایت سرمایه، استانداردهایی دارد که با استانداردهای بانکهای ایرانی منطبق نیست، گفت: به عبارت دیگر در نحوه محاسبه سرمایه وصول شده به حسب ریسک استانداردهای بازل 3 با بانکهای ایرانی متفاوت است و این باید اصلاح شود.

استاد اقتصاد دانشگاه اصفهان در ادامه گفت: خروجی این بحث آن است که بانکهای ایرانی صلاحیت لازم را برای جذب این میزان سپرده نداشتند. بر اساس بازل 3، بانکهای ایرانی صلاحیت داشتند که رقمی حدود 400 هزار میلیارد تومان سپرده جذب کنند نه بیش از هزار هزار میلیارد تومان. لذا بانکهای بزرگ حاضر به تعامل با بانکهای ایرانی نیستند.

وی پنهان شدن پشت مذاکرات 1+5 و متهم کردن برجام به بی کفایتی را بی اساس دانست و گفت: این بیان چیزی را حل نمی کند. مشکل مساله عدم انطباق بانکهای ایرانی با بازل 3 است. این تفکر شعبه ای که می گوید شعبه ای موفق تر است که سطح سپرده بیشتری را جذب کند با بازل 3 همخوانی ندارد. یک بانک و شعب آن فقط حق دارند متناسب با کفایت سرمایه خود سپرده جذب کنند. این در حالی است که بانکهای ایرانی بر خلاف استانداردهای جهانی چیزی بین 4-3 برابر سطحی که صلاحیت داشتند اقدام به جذب سپرده کردند.

دکتر محمد حسین ادیب تاکید بر ارتباط با بانکهای کوچک اروپایی را اتفاق مثبتی ارزیابی نکرد و اظهار داشت: بانکهای کوچک به این دلیل مشتاق روابط با بانکهای ایرانی هستند که می توانند با استفاده از منابع بانکهای ما زخم ها و مشکلات خود را حل کنند و هر آن احتمال دارد بر اثر یک بحران بانکهای مذکور سرمایه خود را از دست بدهند و نهایتا خروجی مثبتی از این همکاری ایجاد نشود.

وی پیش شرط سرمایه گذاری خارجی را نیز اجرای بازل 3 در بانکهای ایرانی اعلام کرد و گفت: در صورتیکه بازل 3 در بانکهای ما اجرایی نشود، ورود سرمایه گذار خارجی به صورت جدی بلاموضوع است.