پنبه، به عنوان یک ماده حیاتی برای صنعت نساجی کشور محسوب می شود و به مانند خون در رگ های این صنعت کهن شناخته می شود که در سال های اخیر روزهای خوشی را سپری نمی کند و طی سال های اخیر به شدت از میزان تولید آن کاسته شده و به شرایطی رسیده که در حال حاضر به زحمت می تواند 30 درصد از نیازهای سالیانه صنایع ریسندگی کشور را پاسخگو باشد و صاحبان این صنایع باید جهت رفع کمبود خود یا از پنبه های وارداتی یا سایر الیاف همچون پلی استر استفاده کنند.

علیرضا حائری، عضو سابق انجمن نساجی ایران در گفت و گویی با سایت خبری و تحلیلی اگزیم نیوز در باره محصول پنبه و ارزش افزوده ای که این کالای استراتژیک کسب می کند، تصریح کرد:به طور کلی می توان گفت که پنبه از مهمترین محصولات کشاورزی است که علاوه بر تامین مواد اولیه صنایع نساجی و روغن کشی ، در اشتغال زایی بخش های کشاورزی ، صنعت و بازرگانی هم نقش مهمی را ایفا می کند. در واقع کمتر محصول کشاورزی از نظر قابلیت ایجاد ارزش افزوده و تنوع فرآورده ها ، یارای برابری با پنبه را دارد.

وی در ادامه افزود: در حال حاضر تولید جهانی پنبه در سال در حدود 24 میلیون تن و تجارت آن نیزدر حدود 10میلیون تن در سال است که با فرض قیمت 2 دلار برای هر کیلو پنبه، می توان گفت که تجارت جهانی پنبه در سال بالغ بر 20 میلیارد دلار است. این در حالی است که تولید پنبه محلوج در سال زراعی گذشته در کشورمان بالغ بر حدود 40 هزار تن بوده و این مقدار تولید برای ما، که زمانی سالیانه 250 هزار تن، تولید این محصول را داشتیم تاسف بار است.

به عقیده این فعال اقتصادی بهبود وضعیت فعلی و بازگشت به دوران طلایی سالهای نه چندان دور ، مستلزم توجه خاص مسئولین دست اندر کار پنبه کشور است تا به این ترتیب، بحران فعلی در زمینه پنبه برطرف شده و این محصول مهم جایگاه ممتاز خود را در میان سایر محصولات کشاورزی باز یابد.

وی در ادامه تصریح کرد: نکته قابل توجه این است که بر اساس برنامه راهبردی وزارت صمت، تولید انواع نخ در سیستم پنبه ای در سال 1404 بالغ بر 500 هزار تن هدف گذاری شده است که نیاز به حداقل 300 هزار تن پنبه محلوج در سال خواهد داشت.

این فعال اقتصادی در خصوص دلایل کاهش تولید پنبه در کشور تصریح کرد: اصلی ترین دلیل کاهش سطح زیر کشت پنبه و کاهش این محصول بالا بودن هزینه های تولید و قیمت تمام شده بالای آن است که این علت باعث می شود پنبه تولید داخل یارای رقابت با قیمت های جهانی را نداشته باشد لذا کشاورز پنبه کار رغبتی به کاشت این محصول از خود نشان نمی دهد و به کاشت محصولاتی با زحمت کمتر و ارزش افزوده بیشتر روی می آورد.

 مهندس حائری تصریح کرد: این معضل تقریبا در تمامی نقاط دنیا که به کشت پنبه اشتغال دارند به نوعی وجود دارد، اما دولت های مربوطه با دادن یارانه به کمک این قشر از کشاورزان و این بخش از محصولات کشاورزی آمده و تا حدود زیادی انگیزه را برای کاشت این محصول افزایش می دهند. در بعضی از کشورهای تولید کننده پنبه، به این محصول دو نوع یارانه تولیدی و صادراتی پرداخت می گردد.

به عقیده عضو اسبق نساجی پرداخت یارانه به کشاورزان پنبه کار راهکار مناسبی برای ایجاد انگیزه در بین آنهاست. وی استفاده از ماشین آلات مکانیزه در کاشت، داشت و برداشت پنبه را از دیگر عوامل کاهش محصول پنبه می داند و علت آن را هم کوچک شدن زمین های کشاورزی بیان می کند.

به گفته حائری برای تولید پنبه در مقیاس های بزرگ و با قیمت های مناسب نیاز به زمین های کشاورزی بزرگ است که وزارت جهاد کشاورزی در جهت حمایت از این محصول قرار گیرد. این در حالی است که در شرایط فعلی کشور ما عملیات آماده سازی بستر بذر بصورت 100 درصد مکانیزه، عملیات کاشت پنبه بصورت 70 درصد دستی و 30 درصد مکانیزه، عملیات داشت بصورت 90 درصد دستی و عملیات برداشت بصورت تقریبا 100 درصد دستی را دارد و برداشت دستی پنبه حدود 40 درصد هزینه های تولید این محصول را به خود اختصاص می دهد.

وی در ادامه با اشاره به اینکه کاهش سطح زیر کشت پنبه، باعث افزایش آفات در دیگر محصولات کشاورزی در منطقه می گردد تصریح کرد: افزایش استفاده از سموم دفع آفات را سبب می گردد که این موضوع نیز مشکلات زیست محیطی برای سایر محصولات کشاورزی، منابع زیر زمینی آب، دام و حتی انسان ها را در پی داشته است. لذا حمایت از کاشت پنبه نه تنها یک تصمیم صحیح اقتصادی است بلکه از جنبه های حفاظت از محیط زیست و سلامت انسان و دام نیز حائز اهمیت است.

حائری در ادامه افزود: مضافا اینکه کشت پنبه، بالاترین میزان اشتغال را در بخش کشاورزی ایجاد می کند و در هر هکتار از مزارع پنبه 95 نفر-روز اشتغال ایجاد می شود. به گفته وی در واقع کشت پنبه در بخش کشاورزی 5/2 برابر سویا، 4 برابر ذرت، 6 برابر گندم و 4 برابر کلزا شغل ایجاد می کند؛ ضمن اینکه از نظر ایجاد اشتغال جنبی در بخش های صنعت و خدمات نیز بسیار موثر بوده و در ازای ایجاد یک شغل در زراعت پنبه، حدود 5 شغل در بخش های صنعت و خدمات ایجاد می شود و در مجموع اشتغال زایی جنبی پنبه حدود سه برابر سایر محصولات زراعی است.

بازارهای سهل و ایمن برای خرید پنبه

عضو سابق انجمن نساجی در خصوص واردات این کالای استراتژیک تصریح کرد: طی سال های اخیر تولید پنبه کشور پا در مسیری نزولی گذاشته و به منظور رفع نیاز صنایع ریسندگی، خرید پنبه از سایر کشورهای همجوار علی الخصوص کشور ازبکستان تسهیل شد و با توجه به عقد قرارداد تعرفه ترجیحی با این کشور، بیش از 90 درصد از نیاز وارداتی پنبه کشور از طریق پنبه کشور ازبکستان تامین می کند. لیکن به دو دلیل خرید پنبه از کشور ازبکستان با محدودیت های جدی روبرو شده و به نظر می رسد که در سال زراعی پیش رو، تامین نیازهای صنایع ریسندگی از طریق پنبه کشور ازبکستان با مشکل جدی و شاید هم غیر قابل حل روبرو گردد.

وی دلیل اول را اینگونه بر شمرد: دولت ازبکستان به منظور حصول ارزش افزوده بیشتر از محصول پنبه خود که در سال به بیش از یک میلیون تن بالغ می گردد اقدام به احداث کارخانجات متعدد ریسندگی ، بافندگی و پوشاک با استفاده از منابع داخلی و همچنین سرمایه گذاری خارجی کرده است تا در آینده ای نزدیک به جای صادرات پنبه به صدور انواع نخهای پنبه ای، پارچه و پوشاک مبادرت نماید و ارزش افزوده این فرایند را در کشور خود حفظ کند. به نحوی که در سالهای اخیر بیشترین سرانه سرمایه گذاری در صنعت ریسندگی پنبه ای در جهان در این کشور انجام شده و بیشترین سرانه دوک و اسپیندل ریسندگی پنبه ای در کشور ازبکستان نصب گردیده است.

به عقیده حائری دلیل دوم این داستان این است که چین و سایر خریداران عمده پنبه ، در آغاز فصل برداشت، نسبت به خرید انبوه پنبه های مازاد کشور ازبکستان اقدام می نماید لذا دولت ازبکستان تمایلی به فروش پنبه در پارت های کوچک 1000 تن و یا 2000 تن به سایر خریداران نداشته و چون خرید پنبه توسط تجار ایرانی و در پارت های کوچک انجام می شود لذا در این بازار، دستشان از پنبه مرغوب ازبکستان خالی می ماند و چنانچه بخواهند از خریداران چینی، پنبه را دریافت کنند باید هزینه بیشتری را متحمل شوند که اقتصادی نخواهد بود.

عضو اسبق انجمن نساجی در ادامه پیشنهاد خود را برای رهایی از این وضعیت اینگونه بیان کرد که مادامی که استراتژی وزارت جهاد کشاورزی در حمایت از افزایش محصول پنبه تدوین نشده و به نتیجه ای نرسیده است وزارت صمت و مسئولان بازرگانی کشور به منظور تنظیم بازار پنبه داخل و تامین نیازهای صنایع نساجی کشور نسبت به خرید انبوه پنبه در ابتدای فصل برداشت از کشور ازبکستان به مقدار حداقل یکصد هزار تن اقدام نموده و در طول سال و بتدریج در اختیار صنایع ریسندگی کشور قرار دهند.

وی افزود: همچنین جریان ورود پنبه از سایر کشورهای تولید کننده پنبه را تسهیل نموده و حتی الامکان نسبت به بر قراری تعرفه ترجیحی با دیگر کشورها و یا کاهش تعرفه واردات پنبه اقدام نماید. حائری در آخر افزود: به عقیده من راهکار اصلی حمایت از کاشت پنبه در داخل کشور تا سقف سالیانه حداقل 150 هزار تن محلوج و با استفاده از پرداخت یارانه به کشاورزان پنبه کار و مکانیزه نمودن تولید پنبه در زمین های بزرگ کشاورزی است.