با گذشت سه دهه از انقلاب همچنان صنایع تولیدی در کشور با مشکلات داخلی و در دهه اخیر با فشار تحریم ها روبرو بوده اند این مشکلات سبب شده است تا این صنایع نتوانند قدرت رقابتی با کالاهای همسان خود در سطح جهان را بدست آورند. به نظر میرسد وقت آن رسیده است تا دولت از حمایت همه جانبه از تمام صنایع دست برداشته و تنها براساس قدرت رقابتی و ریسک موجود به حمایت از صنایع منتخب بپردازد. اگزیم نیوز در گفتگویی با کیومرث فتح الله کرمانشاهی، رییس کمیسیون توسعه صادرات خانه اقتصاد ایران به بررسی این چالش ها پرداخته است که در ادامه میخوانید:

چالش های صنایع در کشور و راه های رفع آن ها چیست؟

کرمانشاهی به خبرنگار اگزیم نیوز گفت: رکود اقتصادی که در چند سال اخیر بر بازارهای مالی کشورمان چنبره زده است سبب توقف یا کند شدن فعالیت های صنایع شده بطوریکه این وضعیت در صنایع به یک بحران تبدیل شده است. حتی طی دو دهه اخیر موافقت های اصولی شکل گرفته شده در این حوزه توجهی به عرضه و تقاضا، تولید و مصرف نشده است.  به عبارت دیگر اقتصاد تابع عرضه و تقاضا است و صدور موافقت های اصولی کارخانه ها یا محصولات بدون توجه به این عامل از چالش های اساسی صنایع در کشور ما است.

چالش دوم صنایع را می توان نبود تکنولوژی و تجهیزات بروز دانست. نبود تکنولوژی و عقب ماندگی صنایع کشور از فناوری روز دنیا سبب از دست رفتن سرمایه در کشور شده است. عدم سرمایه گذاری در تولید از دیگر مشکلاتی است که صنایع ما با آن دست و پنجه نرم می کنند. تولید در کشور ما تولید صادراتی نیست.

حال این سوال پیش می آید که چه تولیدی، تولید صادراتی است؟ در پاسخ به این سوال باید گفت محصولی که سه شاخص رعایت استاندارد و کیفیت مطلوب جهانی، هزینه تمام شده پایین تر و منطبق بودن با تکنولوژی روز دنیا را دارا باشد تولید صادراتی است اما محصولات تولیدی در کشور ما از کمبود این سه شاخص رنج می برند. شاخص های ذکر شده رقابت پذیری کالاها را در بازارهای جهانی افزایش می دهند، دلیل حضور کم رنگ محصولات ایرانی در بازارهای جهانی و هدف نیز همین نیود رقابت پذیری است.

اقتصاد ایرانی اقتصادی تک محصولی و متکی به درآمدهای نفتی است دولتمردان ایرانی با این تصور که می توان کشور را با درآمدهای نفتی اداره کرد از صادرات غیرنفتی بخصوص در بخش های صنعت، معدن، کشاورزی و خدمات غافل شده اند حال با کاهش قیمت نفت به 40 دلار مسوولین به فکر صادرات غیرنفتی افتاده اند، صادرات غیرنفتی که پشتوانه آن تولید است و تولید نیز همانگونه که گفتم با مشکلات بسیاری دست و پنجه نرم می کند. کشوری که اقتصاد آن بر محور فروش نفت و ثروت ملی باشد، نمی تواند در برابر بحران های اقتصادی و نوسانات قیمت نفت مقاوم باشد، همان چیزی که اکنون در کشور مشاهده می کنیم.

بر طبق آمار اعلام شده از سوی وزیر صنعت، معدن و تجارت حدود 16 تا 18 هزار صنعت در رکود به سر می برند و با مشکلات بسیاری دست به گریبانند، عمده مشکلات این حوزه مالیات، تسهیلات بانکی، بیمه، قیمت تمام شده بالا و مسائل قانون کار است. در این شرایط کدام صنعت قادر به ادامه تولید و فعالیت است. تنها صنعتی که صادرات گرا باشد و بتواند جایگاه خود را در بازارهای بین المللی تثبیت کند می تواند به تولید خود در فضای حاکم بر کشور و با وجود این مشکلات ادامه دهد.

در شرایط کنونی که اقتصاد ما در رکود به سر می برد بهترین عامل برای تحریک تقاضا توسعه صادرات غیرنفتی است. البته تولیداتی که کیفیت، بسته بندی و قیمت قابل رقابتی و منطبق با استانداردهای جهانی را داشته باشند. صنایع های تک از جمله صنایعی هستند که با ریسک پایین و مزیت بالقوه موجود در آن ها می توانند بهترین گزینه باشند.

سرمایه گذاری در صنایع های تک باعث به وجود امدن مزیت های بالقوه برای بخش صنعت کشور می شود.بنابراین سیاست هایی همچون حمایت از صنایع دانش بنیان می تواند راه گشا باشد. در این راستا حمایت از اختراعات، تولید انبوه این محصولات و انطباق آن ها با شاخص های کیفی جهان الزامی است. برقراری ارتباط  میان تولید و دانش می تواند در برونگرا و صادراتی کردن صنایع ما  موثر باشد.

بر همین اساس معتقدم صنایعی که توان رقابت با صنایع همگن خود را ندارند باید از چرخه تولید خارج شوند، به عبارت دیگر حمایت از صنایعی که گرفتار مشکلات بانکی، بیمه ای، مالیاتی و قانون کار هستند هر قدر هم که مورد حمایت قرار گیرند از این مرحله گذر نخواهند کرد و تنها عرصه را برای دیگر صنایع تنگ کرده اند، اما برعکس حمایت از صنایعی که براساس تکنولوژی روز دنیا و تحقیق و توسعه فعالیت می کنند و قابلیت پیشرفت دارند، ضروری است.

بیش از 50 سال است که به دنبال ساخت خودروی ایرانی هستیم زمانی خودروی پیکان و پس از آن سمند به عنوان خودروی ملی معرفی شدند ولی مشکلات کیفی و قیمت تمام شده بالای این خودروها بر کسی پوشیده نیست این در حالی است که صنعت خودروسازی کره نیز با ایران فعال شد و حال دارای برندهایی همچون هیوندایی و کیا است که بازار ایران را نیز در اختیار گرفته اند. این نمونه بارزی از عدم رقابت پذیری ایران در تولید این محصول است. حتی با وجود دولتی بودن تولید این محصول در کشور نه تنها نتوانسته ایم بازار داخلی کشور خودمان را بدست آوریم که از رقابت با رقبای خود نیز عقب مانده ایم. این وظیفه مسوولین است تا با برنامه ریزی و تعیین اهداف و استراتژی های مشخص راه را برای حرکت بخش صنعت و حتی کشاورزی و خدمات به سمت اهداف توسعه ای کشور هموار سازند.

در نهایت می توان گفت صنعتی کم ریسک و ارز آور محسوب میشود که به ایجاد اشتغال و ارزش افزوده بیانجامد چنین صنعتی حتی با وجود رکود بازار داخلی می تواند در بازارهای خارجی حضور داشته و ارزآوری نماید در حقیقت دیگر رکود برای چنین صنایعی معنا ندارد. برای مثال محصولات معدنی و یا نفت که به صورت خام فروشی عرضه میشوند در صورت تبدیل به محصولات پتروشیمی اشتغال و ارزش افزوده ایجاد میکنند حتی اگر یک مرحله جلوتر رفته و به تولید وعرضه  صنایع پایین دستی پتروشیمی بپردازیم فرصت ها و مزیت های بیشتری برای ایجاد اشتغال و ارزش افزوده خواهیم داشت. رمز پیشرفت و رونق کشور ما در این مرحله خواهد بود.

کدام  صنایع صادرات گرا و کدام واردات محور هستند؟

رییس کمیسیون توسعه صادرات خانه اقتصاد ایران معتقد است صنایعی که در حوزه کشاورزی، صنعتی، معدنی، غذا و خدمات دارای فاکتورهایی همچون کیفیت بالا و رقابت پذیری باشد و بتوانند در بازارهای بین المللی عرض اندام کنند برای توسعه صادرات مناسب هستند.

کرمانشاهی اظهار کرد: در راستای مدیریت واردات در شرایط تحریم و براساس اصول اقتصاد مقاومتی نباید از صنایعی که برای تولید نیاز مبرم به واردات دارند حمایت کرد مگر آنکه محصول تولیدی آن ها جزو کالاهای اساسی طبقه بندی شود. بنابراین باید تا حد ممکن از واردات کالاهای مصرفی جلوگیری کرد.