مديركل دفتر برنامه‌ريزي و بهبود فرآيندهاي گمركي در گفت و گو با پایگاه خبری و تحلیل اگزیم نیوز درباره مشکلات عمده حوزه تجارت خارجی در زمان تحریم در حوزه حمل و نقل گفت: عوامل موثر بسیاری تکمیل‌کننده زنجیره‌ای هستند که به تجارت خارجی موفق در کشور منجر می‌شود. یکی از این عوامل؛ خدمات کارآمد حمل‌ونقل و لجستیک است. شاخص عملکرد لجستیک یک شاخص چندبعدی است که عملکرد بخش لجستیک یک کشور را ارزیابی می‌نماید و به صورت دوسالانه توسط بانک جهانی ارزیابی می‌شود.

حمید بیات افزود: این بخش شامل 6 حوزه مختلف از جمله زیرساخت های تجاری و حمل و نقل، کارایی فرایندهای ترخیص کالا، سهولت دسترسی به کالاهای مختلف با قیمت رقابتی، شایستگی و کیفیت خدمات لجستیکی، توانایی در تعقیب و ردیابی کالاهای ارسالی، مناسب بودن زمان تحویل محموله‌ها به مشتری در زمان برنامه‌ریزی شده یا زمان مورد انتظار است. به عبارت دیگر برای ایجاد زنجیره‌های کارآمد، لازم است که کلیه مولفه‌های تشکیل‌دهنده بطور هماهنگ توسعه یافته و موانع موجود در آن‌ها رفع شود.

وی ادامه داد: ایران به دلیل موقعیت جغرافیایی مناسب و دسترسی های هوایی، دریایی و ریلی از کشورهای مستعد در صنعت حمل و نقل به شمار می آید. دوران تحریم نیز بر کیفیت زیرساخت ها چندان تاثیرپذیر نبوده است؛ اما در بحث نرم افزاری با مشکلاتی روبه رو بودیم. در واقع خدمات سخت‌افزاری و نرم‌افزاری مناسب در این بخش می‌تواند نقش بسزایی در قیمت تمام‌شده و زمان انتقال کالا در فرآیندهای صادرات و واردات ایفا کند.

وی افزود: در حال حاضر زیرساخت های حمل و نقل در حد قابل قبول و شایسته کشور نیست اما نباید از این نکته غافل شد که ما در یک روند به شدت نزولی حرکت می کردیم واکنون نه تنها این روند نزولی متوقف شده بلکه بهبود رتبه نیز داشتیم. ایران از سال 2007 که ارزیابی شاخص های لجستیک آغاز شد، رتبه 87 را کسب کرد و به صورت ثابت روند نزولی در پیش گرفت تا سال 2014 که به رتبه 114 رسید و اخیرا طبق آمارهای بانک جهانی 18 پله بهبود رتبه داشته است.

این مقام مسوول اظهار کرد: این تغییر جهت از نزولی به صعودی اقدام قابل ملاحظه ای بوده که در بخش ها و قسمت های ورودی شاخص عملکرد صورت گرفته است. به دلیل اینکه شاخص لجستیک دارای تعدادی ورودی همچون گمرک، زیرساخت ها و کیفیت های خدمات است. اقدامات صورت گرفته در بخش فناوری اطلاعات، گمرک و کیفیت خدمات بوده که منجر به بهبود خروجی ها شده است.

مديركل دفتر برنامه‌ريزي و بهبود فرآيندهاي گمركي در خصوص بهبود وضعیت لجستیک کشور پس از رفع تحریم ها گفت: قطعا رفع تحریم ها بر حوزه حمل و نقل تاثیرگذار بوده است. در واقع برداشته شدن تحریم ها نگاه به بخش های تجاری کشور را تغییر داده است. البته اقدامات و عملکرد دو سال اخیر موجب شده تا این بهبود رتبه را شاهد باشیم درحالیکه کمتر از یک سال است که تحریم ها برداشته شده و آثار و نتایجش از الان به بعد بروز می کند.

وی ادامه داد: کاهش زمان ترخیص کالا، کاهش زمان ورود و خروج کالا و کاهش هزینه ها در حوزه لجستیک بسیار اهمیت دارد و در بهبود رتبه نیز نقش موثری را ایفا کرده است. همچنین کیفیت ارائه خدمات برای اینکه محموله در زنجیره تامین از مبدا تا مقصد عبور کند و تسهیل قوانین و مقررات نیز از دیگر عوامل موثر بر بهبود رتبه ایران است.

بیات درباره اقدامات لازم درخصوص اصلاح زیر ساختهای حوزه حمل و نقل پیشنهاد کرد: این حوزه در وهله اول نیازمند یک برنامه جامع برای کشور و یک اجماع نظر برای همه بخش های مرتبط با لجستیک است. تجارت و حمل‌ونقل را می‌توان دو محور رشد و توسعه کشورها در فضای رقابتی امروز برشمرد، به بیان ساده بدون لجستیک و حمل‌ونقل رقابتی، صادرات و توسعه تجارت فرامرزی متوقف می‌شود و این صنعت لجستیک و حمل‌ونقل است که به‌عنوان بازوی محرک و حضور کالا در بازارهای جهانی عمل می‌کند.

وی افزود: بر همین اساس گمرک در روزهای ابتدایی دولت یازدهم یک برنامه راهبردی 5 ساله با عنوان پنجره واحد تجاری با هدف بهبود شاخص های لجستیک و کسب رتبه 70 تعریف و اجرا نمود. در آن زمان ایران در رتبه 133 قرار داشت و خوشبختانه طی مدت دو سال موفق به کسب جایگاه 110 شد که این حاصل یک برنامه راهبردی و جامعی بود برای تحقق این هدف انجام گرفت.

وی اظهار کرد: کسب 20 الی 30 رتبه آسان است اما برای کسب رتبه دو رقمی رقابت بسیار سنگین می شود و این موضوع نیازمند اقدامات جدی تری است. مهمترین اقدامی که در این راستا باید صورت بگیرد همسو کردن قوانین تجارت ما با قوانین تجارت جهانی وسازمان تجارت جهانی (WTO) است. به عبارت دیگر بزرگترین معضل تجارت خارجی تعدد قوانین و دستور العمل های سازمان های تابعه است. در واقع این ناهمسویی قوانین دستگاه های مختلف از مهم ترین چالش های این حوزه محسوب می شود که اگر بخواهیم در سال های آتی بهبود قابل ملاحظه ای را شاهد باشیم قطعا باید در این خصوص توجه ویژه ای داشته باشیم.

مديركل دفتر برنامه‌ريزي و بهبود فرآيندهاي گمركي در پاسخ به اینکه آیا ایران با وضع فعلی لجستیک می تواند با کشورهای دور ارتباط برقرار کند، گفت: اصلی ترین مزیت ارتباطی ما با دنیا و کشورهای دور حمل دریایی که یک حمل ارزان محسوب می شود، است. برخی معتقدند که بازار روسیه به دلیل ضعف های حمل و نقل از دست رفت اما معتقدم آنچه که باعث از دست رفتن این بازار شد قیمت تمام شده محصولات داخلی بود، عاملی به مراتب مهم تر از حمل و نقل.

وی افزود: واقعی نبودن نرخ ارز و قیمت بالای محصولات صادراتی کشورمان نسبت به سایر کشورها موجب از دست رفتن بازارهای جهانی می شود. از سوی دیگر محصولات کشاورزی و غذایی ما ضایعات فراوان اما بهره وری پایین دارند. به عبارت دیگرارتقای بهره وری، کاهش ضایعات، کاهش قیمت تمام شده محصولات و درنهایت اصلاح قوانین و مقررات از جمله عواملی است که باعث کسب جایگاه ما در بازارهای جهانی می شود و رفع موارد فوق به مراتب مهم تر از ضعف زیرساخت ها است.